Ximiya tálim baǵdari 2-g kurs studenti Jalg’asbaeva Dildara Fizikaliq ximiya páninen

Jumıstıń maqseti: 1. Galvanik elementtiń E. J. K. ini ólshew 2. Elektrod potensialın anıqlaw.
Kerekli ásbap hám reaktivler: Akkumlyator; reoxord; galvanometr; normal kadmiyli element; bir qutbli jalǵawshı gilt; eki qutbli jalǵawshı gilt; 2 elektr óshirgish gilt, sózel elektrod, rux elektrod, mıs elektrod, vodorod elektrodı, mıs sımlar, xingidron kristalı, eritpeler: 0, 1 N hám 0, 01 N li CuSO₄; 0, 1 N hám 0, 01 N li ZnSO₄; KCl dıń tóyınǵan eritpesi.
Galvanik elementlerdiń E. J. K. ini ólshew ushın isletiletuǵın qurılmanıń dúzilisi:
11 – súwretke kórsetilgen sxemadan paydalanıp kompensatsion usılda elementtiń
E. J. K. ini ólshew apparatı jıynaladı. Bunda shınjırǵa parallel halda tekserilip atırǵan element (5) hám normal kadmiyli element (4) kiritiledi. Sol eki elementti qálegen waqıtta shınjırǵa jalǵaw múmkin bolıwı ushın olardıń teris (-) polisi eki qutbli jalǵawshı gilt (6) ga biriktiriledi.
Tájiriybe alıp baratırǵan waqıtta elektroliz hám basqa processler júz bolmawi ushın eki element hám galvonometr birgelikte kem waqıt dawamında shınjırǵa jalǵanıwı ushın óshirgish gilt (8) kiritiledi.

3- súwret. E. J. K. ni anıqlaw apparatınıń sxeması : 1-akkumulyator; 2, 8-óshirgish giltler; 3-háreketleniwshi kontakt; 4-normal kadmiyli element; 5-tekserilip atırǵan element; 6 - eki qutbli jalǵawshı gilt; 7-galvonometr; AB-reoxord.
Junıs baǵdarı. Tájiriybe. Cu-Zn li galvanik element E. J. K. ini ólshew.
Joqarıda kórsetilgeni sıyaqlı qurılma jıynaladı. Hár túrlı konsentraciyalı duz eritpelerine túsirilgen Cu hám Zn elektrodlarınan ibarat shınjır dúziledi.
1. (+)Cu/Cu²⁺ | 0,1 N CuSO4 | tóyingan KCl | 0,1 N ZnSO4 | Zn/Zn²⁺ (–)
2. (+)Cu/Cu ⁺²| 0,01 N CuSO4 | tóyingan KCl | 0,01 N ZnSO4 | Zn/Zn²⁺(–)
Normal kadmiyli element ushın kompensasiya noqatın anıqlawda shınjırǵa akkumlyator hám normal element kiritiledi. Háreketleniwshi kontakt 3 ni reaxord AB arqalı yurgizib, waqıt –waqtı menen óshirgish (8) ni jalǵap turıp galvanometr strelkası
baqlanadı. Kompensasiya waqtı galvonometr strelkası 0 ge kelgenligi menen anıqlanadı. Reoxorddagi háreketleniwshi kontakttıń jaǵdayı anıqlanadı. Bunda normal element biriktirilgen lineyka ushınan háreketleniwshi kontakt jaǵdayına shekem bolǵan kesindi ólshenedi.
Baqlawlardı 3 ret tákirarlap, ortasha arifmetik baha esaplanıp tabıladı. Keyininen normal elementtiń ornına shınjırǵa tekserilip atırǵan Cu-Zn li galvanik element (0, 1 N li duz konsentraciyası ) kiritiledi. Bunda da normalelement sıyaqlı kompensasiya waqtındaǵı reoxord háreketleniwshi kontakttıń jaǵdayı anıqlanadı.
Cu-Zn galvanik shınjırınıń E. J. K. si tómendegi formula járdeminde tabıladı :

Jerde Ex -Cu-Zn galvanik shınjırdıń E. J. K. i ; v, En- normal element E. J. K. I
a1- tekserilip atırǵan element menen kompensatsiya jaǵdayı daǵı lineyka kesindisiniń uzınlıǵı, mm, a- normal element menen kompensatsiya jaǵdayı daǵı lineyka kesindisiniń uzınlıǵı, mm.
Bunday ólshew hám esaplawlar 0, 01 N konsentraciyalı duzlar menen de alıp barıladı. Shınjırdıń E. J. K. i tómendegi formula boyınsha tabıladı :

Endi elektr júrgiziwshi kúshti labaratoriya jumısı arqalı kórip shıǵamız. Galvanik elementiniń elektr júrgiziwshi kúshin ólshew.
Temanı tiykarlaw: Farmacevtika ámeliyatında eritpelerdiń pH ma`nisin anıqlaw, olardaǵı ionlar aktivligin ólshew, potentsiometrik titrew, zárúrli áhmiyetke iye boladı. Bul usıllardıń tiykarında bolsa elektr júrgiziwshi kúshti, hám de elektrod potencialların ólshew jatadı. Sonlıqtan, tema joqarı kurs studentlerin oqıtıwda hám provizorlarnıń jumıs iskerliginde fundamental tiykar bolıp xizmet etedi.
Tiykarǵı máseleler: Elektrodlar hám redoks elektrodlar potencialların anıqlaw ; eritpediń pH ortalıǵın potentsiometrik usılda anıqlaw; potentsiometrik usılda titrew.
Jumıstıń maqseti: Studentlerdi elektrodlar potencialı hám redoks potenciallardı ólshew ge, eritpelerdi pH ortalıǵın potentsiometrik usılda anıqlawǵa, hám de potentsio metrik usılda titrewge úyretiw bolıp tabıladı.
Kerek bolatuǵın ásbap úskeneler hám reaktivler: Akkumlyator, 1 n rux sulfat hám 1 n mıs sulfat eritpeleri, rux hám mıs plastinkaları, veston elementi, galvanometer, kaliy xloriddiń tóyinǵan eritpesi toldırıǵan duz kópiri, elektrodı.
EJK ni ólshew.
Galvanik elementlerdiń júrgiziwshi kúshi kompensatsion usılda anıqlanadı. Bul usıl sxeması tómendegilerden ibarat: Akkumlyator sımlar arqalı qarsılıq kópriniń A hám V táreplerine jalǵanadı, keyininen qarsılıq kópriginiń shep tárepi (A) veston elementiniń oń polisine jalǵanadı. veston elementiniń teris polisi bolsa galvanometr hám telegraf gilt (K) arqalı jıldam gilt (surgich C) ga jalǵanadı.

Elektr júrgiziwshi kúshti ólshew tómendegishe ámelge asadı: galvanometr strelkasın qoyıp jiberip, knopka arqalı onı nol noqatqa keltiriledi. Keyininen akkumlyator jalǵanadı. Gilt arqalı galvanometr de jalǵanıp, onı strelkasın háreketi baqlanadı. Eger qarsılıq kópriniń A bóleginen tok ótse, galvanometr strelkası jıljıtıladı. Sonnan keyin súrgishti oń hám shepke jıljıtıp sonday jaǵday tabıladı, bunda shınjırda tok bolmaydı. Sonlıqtan bunday jaǵdayda galvanometr strelkası da nol noqatda toqtaydı (Súwret-7. 1).


Akkumlyator tikkeley ólshew waqtında ǵana jalǵanıp, basqa waqıt úzip qoyıladı. Tekseriwshi element retinde Daniel-Yakobi elementi alınadı. Bul 1 n rux sulfat eritpesine túsirilgen rux hám 1 n mıs sulfat eritpesine túsirilgen mıs plastinkalarınan dúziledi. Eritpeler óz – ara kaliy xloriddiń tóyınǵan eritpesi arqalı baylanısadı. Kaliy xlorid baylaw ótkeriwshi wazıypasın oteydi.

Daniel-Yakobi elementindegi eki bir-birine tiyip turıwshı eritpeler (1 n rux sulfat hám 1 n mıs sulfat) shegarasında diffuzion potencial payda bolıwı múmkin. Kaliy xlorid eritpesi áne sol diffuzion potencialdı joytıwǵa xızmet etedi. Daniel-Yakobi elementiniń EJK bul reakciya sebepli payda boladı: Bunda mıs oń, rux bolsa teris zaryadlanǵan. Yarım elementlerdi birlestiriwshi nayshalar, olar eritpeleri menen toldırılǵan bolıwı zárúr Daniel –Yakobi elementin shınjırı tómendegi sxema menen ańlatıladı.

EJK ni tuwrıdan – tuwrı anıqlaw ushın, dáslep sxemaǵa normal veston elementi

jalǵanadı : (Súwret-8).

Keyininen kompensatsiya noqatı (AS) tabıldı. Alaylıq ol AS aralıqta jaylasqan bolsın. Keyin normal veston elementi ornına sxemaǵa Daniel – Yakobi elementi EJK málim, ga teń. Endi proportsiya arqalı tekseriwshi element EJK anıqlanıladı :

Daniel-Yakobi elementin additivlik (jıyındı ) nızamınan paydalanıp da anıqlaw múmkin. Onıń ushın ayırım elektrod potenciallarınan paydalanıladı:

Bul jumısta salıstırıwlaw elektrodı retinde kalamel, elektrodınan paydalanıladı. Kalemel elektrodınıń potencial parqı normal vodorod elektrodına salıstırǵanda 200 S de v ga teń. Mıs elektrodınıń potencialın anıqlaw ushın rux elektrodı kalamel elektrodı menen almastırıp tómendegishe shınjır dúziledi:

Bu element uchun ham sxema bо`yicha kompensatsiya noqatı AS2 tabıladı hám EJK esaplanadı:



Rux elektrodin potentsialın anıqlaw ushın, endi mıs elektrodı ornına kalomel elektrodı jalǵanadı hám shınjir dúziledi:


Dúzilgen shınjır ushın kompensatsion noqat AS3 tabıladı hám EJK (E3) tabıladı : ϕCu hám ϕZn qiymatlarini esaplap formula arqalı Daniel-Yakobi elementin EJK tabıladı.