Xolboеv B. E. “Agrokimyo” fanidan O’quv uslubiy majmua

6 - LABORATORIYA IShI
Tuproq tarkibidagi harakatchan fosfor va almashinuvchan kaliy miqdorini

Machigin-Protasov usulida aniqlash

Tahlilning mohiyati. Tuproqdagi fosfor va kaliyning harakatchan birikmalari ammoniy karbonatning 1% li eritmasi (pH 9) yordamida 25 ± 2〫S da siqib chiqariladi. 1:20 nisbatda olingan tuproq va eritmadan so’rim tayyorlanadi. So’rimga kalstiyning mono- va difosfatlari, kamroq miqdorda organik fosfatlar, qiyin yeriydigan trifosfatlar hamda kaliyning almashinuvchan va suvda eruvchan shakllari o’tadi.
Ishning borishi. Xona haroratida quritilgan tuproqdan 5 g tortib olinadi va
200-250 ml sig’imli qolbaga solib, ustiga 100 ml 1% li ammoniy karbonat eritmasi quyiladi. Aralashma 5 daqiqa chayqatiladi, 18-20 soatdan keyin aralashtiriladi va filtrlanadi. Filtrat rangsiz yoki kuchsiz bo’yalgan bo’lsa, 10-20 ml eritma 50 ml hajmli o’lchov qolbasiga o’tkaziladi.
(Agar eritma to’q tusli bo’lsa, uni oqartirish uchun quyidagi tadbir amalga oshiriladi: filtratdan 10-20 ml olib, 50 ml sig’imli o’lchov qolbasiga solinadi, ustiga Shmuk bo’yicha tayyorlangan sulfat kislotadan 2 ml va KMnO₄ ning 0,5 n li eritmasidan 4 ml quyiladi. Qolbalar elektr plita ustiga qo’yiladi va past haroratda 2 daqiqa qaynatiladi. qaynoq eritma ustiga glyukozaning 10% li eritmasidan 1 ml qo’shiladi va rangsizlangan eritma sovitiladi).
Eritmaga bir oz suv qo’shiladi va β-dinitrofenol indikatori ishtirokida ochsariq ranga o’tguncha neytrallanadi. Ustiga 2 ml molibden reaktivi, so’ngra qolbaning o’lchov chizig’igacha distillangan suv qo’shiladi va pipetka yordamida qalay(II)-xloridning 0,5 ml suvli eritmasi quyiladi. Qolba og’zini barmoq bilan yopib, 2-3 marta chayqatiladi. Oradan 5 daqiqa o’tgach, qizil yorug’lik filtri orqali eritma FEKda ko’riladi va natija yozib olinadi.
Tahlil qilinayotgan eritmalar tarkibidagi P₂O₅ ning konstentrastiyasi kalibr grafigi asosida topiladi va tegishli formula asosida P₂O₅ ning miqdori 100 g yoki 1 kg tuproqda mg larda (mg/kg) hisoblanadi.
Almashinuvchan kaliyning miqdori ham shu eritmadan alangali fotometr yordamida aniqlanadi.