Xonalarilting

TAffïNffLffiï assіslau. Bozor iktisodiyotiga utayotgan respublika— miz kishlok xujaligida fermer xujaliklari ikki kurinishda, ya’ni turli xujalik shakllari tarkibida ichki ijara bulinmalari sifatida xamda uz muxri ga va bank muassasalarida shaxsiy xisob- kitob rakamlariga ega fiulgan mustakil xujaliklar sifatida tashkpl etilgan. Ular rtasidagi asosiy fark yerga va ishlab chikarish vositalariga bulgan munosabatlardagina aks etadi. Agap
ijara asosida tashkil etilgan fermer xujaliklarida ep va asosiy ishlab chikarish vositalari ma’lum bir vaktga foydalanishga beriladigan bulsa, mustakil fermer xujaliklarida uzok muddatlarda foydalanib, meros koldnrish xykyki bilan birkITILIb KЈyIladi. Bozor munosabatlariga utilayotgan xozirgi davrda iktisodiy isloxotlaDni bosxichma-boskich am:mra oshirish
xamda bu borada kamchilIklarga yul kuymaslik uchun fermer
xujaliklarini ijara munosabatlari zaminida tashkil kilish maksadga muvofikdir.
Bunday xujalik yuritish shaklida oila yoki karindoshchilik zaminida fermer xujaliklari tuziladi. Vlapra ep va asosiy ishlab chikarish vositalari uzok muddatga shartnoma asosida foydalanishga beriladi. Iz navbatida fermer xujaliklari shirkatlarga yoki uyushmalarga, shirkatlar esa assotsiatsiyalarga birkitilishi mumkin. Shu bilan birga, assotsitsiatsiya tarkibida fermer xujaliklariga xizmat kursatuvchi bir kancha іiirkatlar xam faoliyat kursatadi. Assotsiatsiya fermer xujaliklari xamda shirkatlar faoliyatini iktisodiy munosabatlarga tayangan xolda taіikil etish orkali kivzlok xujaligi maxsulotlari yetishtiradigan va tadbirkorlik bilan shugullanadigan xujalikka aylanadi. Assotsiaiiyadagi barcha shirkatlar xujalik a’zolarining umumiy yigilishida ma’kullangan tartiblarda bir-birlari bilan iktisodiy munosabatlarda buladi. Shu bilan birga, xap bir fermer xujaligining assotsiatsiyadagi markazlashgan moliya—iktisod bulimida xisob-kitobi buladi. Kelgusida ushbu bulimning koshida xujalik a’zolariga xamda barcha shirkatlarga xizmat kursatuvchi assotsiatsi 1 bankini ochigi masalasi xam nazarda tutiladi. Bu esa fermer xujaliklari va іiirkatlarning xap kanday tadbirkorlik faoliyati bilan shugullanishlariga imkoniyat tugdiradi. Bunday fermer xujaliklari fakatgina kishlok xujalik maxsulotlarini yetishtirish bilan chegaralanib kolmay, uii nes-nobud kilmay saklash, kayta ishlash va sotish orkali yukori darajada daromad olishga xarakat kiladi. Lozim bulgan takdirda chet mamlakatlarning firmalari bilan tayyor kishlok xujalik maxsulotlarini zarur tovarlarga almashtirish va uii mintakalarga sotish bilan xam shugullanishi mumkin. Fermer xujaliklar shirkatlari, shaxar bozorlarida uzlarining savdo tarmok.larini ochadi. Bu esa ularga tijorat ishlarini yuritish uchun keng imkoni— yatlar beradi. YA’ni, fermer xujaliklari maxsulot yetishtirish va
uii sotishda tula mustakil buladi. Uyushmaning vazifasi esa ular- ning butun faoliyatini gri tashkil etishni ta’minlashdan iborat buladi.
Kishlok xujaligida iktisodiy isloxotlarni yanada chukurlashtiriiі, kish chokda ishlab chikarish munosabatlarini tako- millashtirish, kishlok xujaligi ishlab chikarishini boshkarishning bozor tamoyillariga mos keladigan tashkiliy tu- zilmasini tadbpk etish, kishlok xujaligi maxsulotlarini ishlab chikaruvchilarning mustakilligini Kengaytirish xamda ularning ishonchli xukukiy muxofazasini ta’minlash maksadida Yzbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 23 martdagi «K.ishlok xujaligida isloxotlarning chukurlashtirishning yang muxim yunalivzlari grisida»gi PF—3326 sonli farmoni e’lon kilindi. Ushbu farmonga asosan k.ishlok xujaligida mulkchilik shakl- larini uzgartirish va ishlab chikarish munosaoatlarini takomil- lashtirish eng muxim vazifalardan biri etib belgilandi. K.ishloіsha asosiy ishlab chikarishning bogini xisoblangan kishlok xujaligi tovar ishlab chikaruvchilarning manfaatlarini puxta ta’minlashga karatilgan iktisodiy va xuk.ukiy shart-sharoitlari yaratilib, tayyorlov, kayta ishlash korxonalari, moddiy texnika re- surlari yetkazib beruvchilar, moliya, bank muassasalari xamda boshka xizmat kursatish tashkilotlari faoliyatlari ushbu maksad uchun
buysundirildi.
Shuningdek, istikbolda kishlok xujaligi maxsuloti ishlab chikaruvchisi bulib koladigan asosiy subekt — fermer xujaliklarini ustuvor rivojlantirish asosida kishlok xujaligidagi ik.tisodiy isloxotlarni jadallashtirish maksadida kabul kilingan Uzbekiston Prezidentining «2004—2006 yillarda fermer xujaliklarini rivojlantirish konsepsiyasi» grisidagi farmonida kuyidagilar belgilangan:

• 
  fermer xujaliklarining ulik iktisodiy va moliyaviy mus- takilligini ta’minlaydigan va fermer xujaliklariga uzok mud— datli ijaraga berilgan kishlok xujaligi ep resurslaridan maksadli, okilona va samarali foydalanishni ragbatlantiradigan xukukiy shart—sharoit va kafolatlarni yaratish;
  
• 
  kishlok xujaligi maxsuloti ishlab chikarishda moliyalash- ning bozor tamoyillariga javob beradigan xamda moliyalashning uslub va shakllarini tanlashda, moliyaviy mablaglardan foydala- nishda fermer xujaliklarining mustakilligini, barcha xarajat-
  

larni kishlok xujaligi maxsulotini sotishdan tushadigan uz daro— madlari xisobiga koplashni ta’minlaydigan ishonchli tizimni shakllantirish;

• 
  fermer xujaliklarini tijorat banklari orkali gridan— tpi kreditlash yuli bilan, mavjud kreditorlik karzlari langandan sung mablaglarni erkin tasarruf kilish xukukini ber- gan xolda ularni moliyalashga 2004-2005 yillar mobaynida
  

boskichma-boskich vishni kuzda tutuvchi mexanizmni ishlab chikish;

• 
  kishlokda fermer xujaliklarining extiyojlariga karab barcha zarur xizmatlarni kursata oladigan zamonaviy ishlab chikarish va bozor infratuzilmasini jadal rivojlantirish;
  
• 
  tanlov asosida fermer xujaliklarini tashkil etish va ularga yerni uzok muddatli ijaraga berishda kishlok xujaligi ekinlari, birinchi navbatda, paxta va gallani yetishtirishga yetadi— gan barcha xarajatlar fermer xujaliklarining kishlok xujaligi maxsulotini sotishdan tushadigan uz daromadlari xisobiga koplanishi tamoyiliga kat’iy rioya kilinishi zarur. Bunda elektr
  

• 
  energiya, yokilgi — moylash materiallari, mineral ugitlar yetkazib beradigan va fermer xujaliklariga boshka xizmatlarni kursatadigan tashkilotlar bilan uz vaktida xisob—kitob kilinishi shart;
  
  • 
    kamida 3 yil davomida muntazam ravishda bu tamoyilga amal kilmagan fermer xujaliklari bilan yerni ijaraga berish shartno- masi bekor kilinib, uzi tarkatib yuboriladi.
    

Farmonda fermer xujaligida ijaraga berilgan kishlok. xujalik maydonlaridan boshka maksadda foydalanish, shu jumladan shartnomada kursatilgan ekinlar urniga boshka ekin ekish — ijara shartnomasini k.upol buzish deb xisoblanadigan xamda amaldagi konunchilikda kuzda tutilgan choralar kullaniladigan tartib joriy etilishi kuzda tutilgan.
Shuningdek, belgilab kuyilganki, fermer xujaligi faoliya- tini yuritish uchun ijaraga ep maydonlari berish xakidagi tuman xokimining karori viloyat xokimi boshchiligidagi ep maydonlarini ajratish (sotish) masalalarini kurifi chikish buyicha viloyat komis— siyasi tomonidan tasdiklangandan sung kuchga kiradi;

• 
  fermer xЈjaliklariga aylantiriladigan kishlok xujalik shirkatlari ruyxati K.orakalpogiston Respublnkasi Vazirlar Ken- gashi va viloyatlar xokimliklari takdimnomasiga kura xap yilgі
  

Yzbekiston Respublnkasi Vazirlar Maxkamasining karori bilan tasdiklanadi;

• 
  fermer xujaliklari davlat extiyojlari uchun maxsulot so- tish buyicha shartnoma majburiyatlarini bajarmagan yoki ep tugrisidagi konunchilikni buzish xollari aniklangan xollarda, shuningdek yagona ep soligi belgilangan tartibda uz vaktida tulanmagan takdirda fermer xujaliklari faoliyatini fakat ularga ijaraga berilgan yerlardan ijara shartnomasida muvofik maksadli va unumli foydalanish masalalari buyicha tekshirishga yul kuyiladi.
  

Uzfiyekiston Respublikasi Adliya vazirligiga fermer xujaliklarining konuniy manfaatlari samarali xukukiy ximoya kilinishini ta’minlash, fermer xujaliklari ularning xujalik faoliyatiga boshkaruv organlari va mansabdor shaxslarning xap kanday nokonuniy aralashishiga urinish xollariga kat’iy chek kuyish choralarini kurish topshirilgan.
Bundan tashkari farmonda kuyidagilar:

• 
  viloyat xokimliklari takliflariga muvofik kishlok xujaligi maxsulotlari yetishtiruvchilar va tayyorlov tashkilotlari urtasida paxta va galla uchun tuziladigan kontraktatsiya shartnoma— lari umumlashtirilgan xolda prognoz kursatkichlari respublika va mintakaviy darajada belgilanishi;
  
• 
  kishlok xujaligi tovar ishlab chikaruvchilari xujaliklarining ixtisoslashuvini xisobga olgan xolda va tuzila- digan kontraktatsiya shartnomalariga asosan kishlok xujaligi ekin- larini mustakil joylashtirish;
  
• 
  xujaliklar uz mexnati natijalarini, shu jumladan yetishti— rilgan maxsulotni, uzlariga tegishli mol-mulk, moliyaviy va mod- diy resurslarni uz xoxishiga ra tasarruf etishi;
  
• 
  2004 yildan boshlab barcha kishlok xujaligi maxsulotlari yetishtiruvchilar ekin maydonlaridan foydalanishning ijara shak- liga pishi belgilab berildi.
  

Farmon ijrosini ta’minlash maksadida Vazirlar Maxkamasining 2003 yil 5 noyabrdagi «K.ishlok xujaligida ijara munosabatlarini yanada rivojlantirish chora—tadbirlari tugrisida»gi 486-sonli karori kabul kilindi.
Ushbu karordan kelib chikkan xolda tuman xokimliklari 1- 10 ^{gektargacha bulgan fermer xujaliklarini du}R** ^{•!*R* !‘!*R**-}