Xotirani diagnostika qilish metodlari. Mnemotexnika hotirani rivojlantirish tizimini tahlil qilish

Tafakkurning to’zilishi va rivojlanishi.
Tafakkurning tariflaridan kelib chiqib, uning asosiy tuzilmasi xaqida xamda tadqiqot moxiyatini aniqlashga xarakat qilamiz. Shuningdek talabalar tafakkurini rivojlanishini o’ziga xos xususiyatlariga to’xtalamiz.
Tafakkur predmetini belgilash mashakkati uning murakkab bilish (kognitiv) jarayoni ekanligini yana bir karra tasdiqlab, quyida tafakkur tuzilmasining xozirgi zamon ko’rinishi asosida ko’rib chiqamiz:
A) Tafakkur operasiyalari (jarayonlari) tarkibiga
1.analiz va sintez (nazariy va amaliy)
2. taqqoslash (nazariy va amaliy).
3.mavxumlashtirish- abstraksiyalash (takidlovchi, ayruvchi
cheklovchi).
4.umumlashtirish (mazmuniga ko’ra: elementar, empirik
, nazariy; fikrning yunalishiga kura: xususiydan umumiy-
ga, umumiydan xususiyga va usha umumiydan yanada umumiy
ga, kamrok umumiydan yanada umumiyga yagona umumiy xolatdan yanada umumiyroqqa)
5. konkretlashtirish(yaqqollashtirish)
6.klassifikasiyalash(tasniflash;tabiy va suniy, );
7.sistemalashtirish (tizimlashtirish fazoviy, xronologik
, mantikiy) kabi jarayonlar kiradi.
Ko’rib chiqilgan tafakkur jarayonlari shaxs aqliy, fikrlash jarayonida aloxida axamiyatga egadir.Narsa va xodisalar xaqida fikr yuritayotganda bevosita tafakkur operasiyalari
yordamida xukm va xulosalar chikariladi.
Insonning tafakkuri faoliyat jarayonida malum bir turlari asosida mavjud bo’ladi, yani tafakkur quyidagi turlarga bulinadi:
1)Shakliga kura; kurgazmali-xarakat; kurgazmali-
obrazli; so’z-mantik (verbal);
2) topshirik (muammo) xususiyatiga binoan;amliy, nazariy,
ixtiyoriy, ixtiyorsiz, izoxli.
3)Fikr yoyikligiga karab; konkret, abstrakt, realistik, autistik, avtoritar, intuitiv,
4) fikrning yo’nalishiga binoan;konvergent, divergent.
5) originallik darajasiga kura; reproduktiv, produktiv, ijodiy, vizual, fazoviy, tankidiy.
Inson tafakkur qilar ekan, u o’z navbatida fikrlarining sifatiga etiborini karatishi lozim, chunki fikrlarning qanchalik mazmunga egaligi, tushunarliligi va boshqalar uning tafakkuri sifatlari asosida namoyon bo’ladi. Tafakkurning quyidagi sifatlari mavjud;
1) mustakilligi,
2) tankidiyligi, chuqurligi, kengligi, pishikligi, sertashabbusligi, tezligi, maxsuldorligi, samaradorligi, ixchamligi, egiluvchanligi.
Tafakkur shakllari
1) xukm;(yakka, umumiy, xususiy, jo’ziy, shartli, taxminiy, tasdiklovchi, zid, qarama-qarshi, inkor.)
2)tushuncha;(konkret, abstrakt, yakka, umumiy, xususiy, tuplanma )
3)xulosa chikarish ;( indukriv, deduktiv, analogiya);
Tafakkurni tadqiq etish usullari; ko’zatish, suxbat, faoliyat maxsulini taxlil qilish, test, eksperiment.
Tafakkurning rivojlanishi xar yosh davrda o’ziga xos xarakterga egaligi bilan ajralib turadi.
Ijtimoiy va shaxsiy turmushda yo’z bereyotgan favkulotdagi voqealar, xolatlar, murakkab muammolar, ularga yechim topish da izlanish usmirlar tafakkurining rivojlanishiga keng kulamda imkoniyat yaratadi, ularda mavjud yuulgan ichki imkoniyatlar, aqliy rezervlarni ishga solishga muxim zamin xozirlaydi. M alumki muammoli vaziyat tugilmasdan turib, tafakkurning oddiy shakli xam usishi mumkin emas. Bu xolatlar ukishga xam ijobiy, xam salbiy tasir utkazishi turgan gap.Chunki kadriyatlarni o’zlashtirish va ularni baxolash mutloqo boshqacha mezon asosiga kurilishini takozo kilmokda, bu xolat esa barcha narsaga o’zgacha munosabatda bulishni keltirib chakaradi.
O’smirlar tafakkuri talim jarayonida va mustaqqil bilim olish faoliyatida intensiv va o’zluksiz ravishda rivojlanadi. Goxo maro’za mashguloti produktiv- ijodiy tafakkurni takozo etsa xam, lekin mashgulotlar, turli dars topshiriklari, uyga vazifalar baribir o’smirlardan produktiv fikr yuritishni talab qiladi. Ayniqsa, xozirgi zamonda ijodiy izlanish ularning muxim fazilatlaridan biri bulmogi shart, chunki ilmiy axborotlar tarmogining kundan-kun kupayishi, kulamining kengayishi mustakkil faoliyatni tugri tashqil qilishni nazarda to’tadi. Talim jarayonining turli shakllari, turlari usmirlar aqliy mexnat maksadga muvofiklashtirilgan, avtomatlashtirilgan dikkatni yordami bilan amalga oshadi. Lekin bu takomillashish o’zicha ruyobga chikavermaydi, kolaversa o’ziga-o’zi tasir utkazish, o’zini-o’zi takomillashtirish, o’zini-o’zi tarbiyalash orqali namoyon bo’ladi.Shunga karamasdan, ularning psixologik mexanizmlari tugrisida to’la amaliy malumotlariga ega emasmiz.Bu narsa kelajak tadqiqotlariga predmet vazifasini utashi mumkin.