Xvi bob. 0 ‘smirlik davri reja

m e ’y o r l a r in i 
egallash bolaning o‘smirlikdagi muhim 
yutug‘idir.
Agarda u bunday do‘stni qarindoshlari va pedagoglari orasidan 
topa olmasa, unday paytda u o ‘z qiziqishlari va intilishlarini 
qo‘llab-quvvatlaydigan ham da undagi kam chiliklarni nim alar bi- 
landir to‘ldira oladigan odam ni begona katta kishilar yoki o‘z 
tengqurlari orasidan albatta topadi.
0 ‘z tengdoshlari bilan tenglik asosida qilingan munosabat aso­
sida o‘smir alohida bir ijtimoiy m unosabatlar maktabini o‘taydi. 
0 ‘zaro qiziqishlar, atrof dunyoni, bir-birlarini o‘zligini anglashlari 
va tushunishlari ular uchun juda qimmatlidir. 0 ‘smirlar uchun uy 
vazifalari, uy ishlari bo‘yicha majburiyatlarni bajarishga qaragan- 
da tengdoshlari bilan muloqot qilish muhimroqdir. 0 ‘z sirlarini 
bola endi ota-onasiga emas, balki tengdoshiga ko‘proq ishonadi. 
0 ‘z tengdoshlari bilan muloqot va munosabat jarayonida o‘z shax- 
sini erkinlik bilan to ‘la namoyon eta oladi. Shaxsiy erkinlikni u 
katta bo‘lish huquqi deb anglaydi. 0 ‘sm irning o‘z tengdoshlari bi­
lan muloqotda b olishi g‘oyat katta ahamiyatga ega ekanligini yax­
shi bilgan tajribali o‘qituvchilar sinfda ham o ‘quvchilarning ayrim 
kichik-kichik guruhlari orasida ijobiy ijtimoiy fikrni shakllanti- 
rishga katta e’tibor beradilar, o‘smirlarga ularning yaqin do‘stlari 
orqali ta ’sir ko‘rsatishga harakat qiladilar. Ayrim o‘quvchilarning 
(ayniqsa o‘qishda o‘rqada qoladigan va «tarbiyasi qiyin» bo‘lgan 
o‘quvchilarning) sinf jamoasidagi shaxslararo munosabatlar tizi- 
midan «tushib qolishlariga» yo‘l qo‘ymaydilar.
0 ‘rtoqlarining ta ’siri ostida o‘sm ir o‘zining ehtiyojlari va is- 
taklarini qondirishi mum kin. Agarda bundan qanoatlanish un- 
ga katta m am nunlik bag‘ishlasa, bunday hollarda uning ba’zi 
bir harakat yoki qiliqlarga nisbatan bo‘lgan tasodifiy qiziqish-
332

---

lari dastavval ishtiyoqqa, undan keyin ehtiros yoki odatga ayla- 
nishi mum kin. Ana shunday yo‘l bilan o‘quvchilarda, m asalan, 
matematikaga, fizika yoki ximiyaga, duradgorlik, slesarlik yoki 
qandaydir boshqa bir ishlarga nisbatan ishtiyoq yuzaga keladi, 
am m o o‘quvchilar xuddi shunday yo‘l bilan yolg‘onchilikka, be- 
zorilikka va boshqa axloqsiz xatti-harakatlarga ham o‘rganib qo- 
lishlari mumkin.