Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа
И. П. П а в л о в , Полное собрание трудов, том IV, 1947, стр. 10(к
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Bahrom Ismoilov. Dunyoni bilishda til va tafakkur birligi
|
4 И. П. П а в л о в , Полное собрание трудов, том IV, 1947, стр. 10(к
12 www.ziyouz.com kutubxonasi лаш мумкин. Лабораторияда бош мия катта ярим шарлари- нинг пўстлоғи операция йўли билан олиб ташланган ит бар- ча шартли рефлексларини йўқотган. Чунончи, у ўз эгасини танимайди, ёнига бошқа ҳайвонлар, масалан, мушук келиб колса ҳам мутлақо эътибор бер.майди, ҳатто овқат ҳидини ҳам сезмайди. Организмга ташқи муҳит ва ички органлардан бўладиган таъсирлар шу бош миянинг олий бўлимида учрашади ва умумлаштирилади, тегишли анализ ва синтездан кейин, ло- зим топилса, гавдани ҳаракатга келтирадиган органлар (оёқ, қўл ва ҳоказо)га ҳам «буйруқ» берилади. И. П. Па влов бош миянипг мана шу фаолиятини телефон станциясидаги коммутаторнинг ишига ўхшатган эди. Або- нентлардан келадиган ҳамма сигналлар марказий станцияга тўпланиб, қайтадан тақсимланганндек, ссзги ва ҳаракат ор- ганлари ҳам бош миянинг олий бўлими — катта ярим шар- ларининг пўстлоғи орқали бир-бири билан алоқада бўлади. Мураккаб ва ўзгарувчан муҳитнинг таъсиридаги организм ўз ҳаракатини шу бўлимнинг хизмати туфайлигина координа- ция қилиб туради. Демак, шартли рефлекс ёки сезгининг пайдо бўлишига, биринчидан, ташқи қўзгаткич, объектив дунё сабаб бўлса, ик- кинчидан, унинг шаклланиши инсон миясининг фаолиятига боғлиқдир. Бу В. И. Ленинпинг сезгн — ташқи қўзғатувчи эиергиясинипг онг фактнга анланиши, деган таълимотииинг табииёт илми далиллари билан исботланишидир. В. И. Ле- ниннинг «Сезги объектив оламнинг субъектив образидир»5, деган фикри ҳам И. П. Павловнинг ана шу таълимоти билан тасдиқланди. Олий нерв фаолияти асосланадиган учинчи принцип— структуралик принципдир. Бу принципга биноан миянинг фао- лияти, унинг тузилиши, структураси нерв ҳужайраларининг турли уюшмаларига боғлиқдир. Биз юқорида рецептордан тарқаладиган нерв толалари бош мия ярим шарларига келиб, мия пўстлоғининг турли участкаларини ташкил қилиши ҳақида гапириб ўтган эдик. Шунга қўшимча тарзда шуни ҳам қайд қилиб ўтиш керакки, ҳалиги участкалар бир-бири билан узвий боғланмаса-да, ҳар бирининг ўзига хос хусусияти бор. Бу, умуман турли анали- заторларнинг ташқи дунёнинг турли таъсири натижасида пайдо бўлиши билан боғлиқдир. Шунинг учун ҳам ҳар қайси анализатор бир хил таъсирни қабул қилади ва уни мияга етказади. Бу тўғрида И. П. Павлов шундай деган эди: «Ана- Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|