Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа

40 
Пу ерда кўп маънолилпги бнлан ажралиб турувчп бундай сўзларни, 
Мйсллач. «дазмол»|]н болл анни бнр рапгдаги турли хнл ўйннчоққа таал- 
луқли лсб билган. А. А. Потебия уларнинг маъноларн «ҳаракат ҳам, пред- 
мет ҳ.тм эмае, балки бу умумий тасаввурларнинг бўлинишига олиб келган 
ҳпсеий образднр», деган эди.
*82
77
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ларини бирлаштириш даражаси бўйича 
аниқ 
маънолари 
(қандайдир предметни кўрсатиш) билан «ном сўзлар» пайдо 
бўлди. Бундан кейин сўзлар кўпроқ умумлашган маъно ола 
бошлайди, ҳатто бола предмет йўқ ваҳтида ҳам унинг но- 
мини айта бошлайди. 
Шуниси характерлики, бошланғич 
даврда сўзнинг номинатив функцияси юзага келади, яъни 
сўзлар предметларни белгилаш воситаси сифатида намоён 
бўлади. Тараҳқиётнинг бу босқичида 
боланинг гапириши 
кўрсатиш ва аташдан иборат бўлади. Номлар кўпинча кўз- 
га ёрқин ташланувчи бир белги 
асосида 
юзага 
келади. 
Кейинроқ барқарор маъноларнинг пайдо бўлиши билан сўз- 
лар предметларнинг бутун гуруҳ ва табақаларини белги- 
лайди. Сўзларнинг мана шу барқарор умумий маънолари 
предметларнинг умумий ва муҳим белгиларини акс эттирув- 
чи умумий тушунчаларнинг пайдо бўлишига замин яратади.
Шундай қилиб, бу тажриба маълумотлари грамматик жи- 
ҳатдан тўла шаклланган сўзлар тушунча билан органик боғ- 
лиқ равишда пайдо бўлишини кўрсатди41. Айни вақтда ту- 
шунчанинг пайдо бўлиши сўзнинг юзага келишига боғлиқ. 
Аммо сўз маъноси анча олдин— аниқ тасаввурлар билан 
боғланиб, ҳиссий билиш даражасидаёқ шакллана бошлайди.
Тажрибалар авторининг таъкидлашича, сўз маъноси ту- 
шунчадан кенгдир ҳамда у тушунчадан олдин юзага келиб, 
унинг пайдо бўлишига замин ҳозирлайди.