Я. Маматова, С. Сулайманова

Мавзу бўйича топшириқ 
1-машқ. Қидирув қурилмалари ва бошқа манбалар ёрдамида сизнинг 
ҳудудингизда медиа ва ахборот саводхонлиги соҳасида амалга оширилаётган 
дастур, лойиҳа, ташаббусларни изланг. Сиз улардан касбий фаолиятингизда қандай 
фойдаланасиз? 
2-машқ. Медиа ва ахборот саводхонлиги борасида қайси ташкилотлар сизнинг 
ОЎЮга ҳамкор бўлиши мумкин? Бундай ҳамкорликни қандай йўллар билан 
яхшилаш мумкин? 
5.1. Талабалар билан ишлаш ва уларнинг медиа ва ахборот саводхонлигини 
таъминлаш 
Медиадан фойдаланиш ёшлар, айниқса талабаларнинг бўш вақтини 
ўтказишнинг муҳим қисми ҳисобланади. Шу боис медиатаълимнинг ёшлар билан 
ишлаш жараёнига интеграциялашуви табиий ҳолдир. Ёшлар билан ишлаш деганда, 
уларни расмий таълим доирасидан ташқарида тарбиялашга йўналтирилган фаолият 
тушунилади. Масалан, Финляндияда ёшлар жамоат марказлари фаолияти яхши 
йўлга қўйилган бўлиб, уларда юқори малакали мутахассислар иш олиб боради. 
Ёшлар ушбу марказларга иш вақтида, одатда кечки пайтлар ва дам олиш кунлари 
бемалол мурожаат этиши мумкин. Улар марказларга ўзаро мулоқот қилиш ҳамда 
турли тадбирларда иштирок этиш учун келади. 

---

82 
Ёшлар билан ишлаш бўйича мутахассислар медиапедагог сифатида уларнинг 
медиаолами ва медиамаданиятини яхши билади. Ёшлар медиамаданияти 
катталарникидан сезиларли тарзда фарқланиши мумкин. Шу сабабдан ёшлар ва 
катталар ўртасидаги тушунмовчиликни бартараф этиш ҳамда юқори сифатли 
медиатаълимни таъминлаш мақсадида медиалар моҳияти ҳамда ёшлар 
медиамаданияти хусусида аниқ тасаввурларга эга бўлиш даркор. Бундай билим 
айниқса медиалар билан боғлик ва ёшларга мўлжалланган тадбирларни ташкил 
этиш жараёнида жуда зарур. 
ОЎЮ кутубхоналари қошидаги ахборот ресурс ва ёшлар марказлари, катталар 
ва ёшлар ўртасидаги мулоқот ва мунозараларнинг муҳим майдончаси ҳисобланади. 
Аксарият талабалар ўзини техникавий жиҳатдан тайёр бўлғуси мутахассис ва 
медиалар борасида маълумотга эга фойдаланувчи сифатида қабул қилинишини 
истайди, аммо уларга катталарнинг айниқса, қадриятлар, танлов ва ахлоқ 
масалаларида қўллаб-қувватлаши жуда зарур. Талабани медиалардан фойдаланиш 
хавфсизлиги кўникмаларига ўргатишда ўқитувчининг ўрни ва роли беқиёс. Бундан 
ташқари, ёшлар масалалари бўйича мутахассислар уларни медиа воситасида 
ўзининг бетакрор ички дунёси(масалан, контент яратиш ва медиадаги чиқишларда 
ўз фикрини билдириш йўли билан)ни кўрсатишга ўргатиши, бир вақтнинг ўзида 
талабага интеллектуал мулк ҳуқуқи ва ёши борасидаги чекловлар ҳақида кўпроқ 
нарса ўргатишида, бошқа ҳуқуқий масалаларда ахборот олишида катта ёрдам 
кўрсатиши мумкин. 
Медиатаълим 
нафақат 
таҳдидларга 
жавоб 
бериш 
ва 
медианинг 
имкониятларидан фойдаланиш воситаси ҳисобланади, балки ундан турли, масалан, 
кибербуллинг, узоқлашиш, ирқчилик ва танҳолик каби мавзуларга диққатни 
қаратишга кўмак беради. Бундан ташқари, медиатаълим медиа воситасида 
ёшларнинг ушбу таҳдидларга қарши курашдаги иштирокини кенгайтиришга 
кўмаклашади. Ахборот ресурс марказлари эса бундай мавзудаги мунозара ва 
баҳслар учун қулай макон бўлиб хизмат қилади, чунки улар, анъанага кўра, зарур 
медиавоситалар, хусусан, Интернетга уланган компьютерлар ва ўйин консоллари 
билан жиҳозланган. 
Медиатаълимга ёндашувнинг энг оддий усулларидан бири ёшлар билан 
медиаконтент, контекст ва уларни яратиш борасидаги суҳбатлар ҳисобланади. Театр 
томошалари, ўйин ва кино оқшомлари, ёхуд ёшлар томонидан яратилган қисқа 
метражли фильмнинг премьераси медиатаълимнинг амалий усулларидан 
ҳисобланади. 
Газета, журнал, блог ва видеомаҳсулот тайёрлаш билан боғлиқ лойиҳалар 
медиатаълимнинг нисбатан илғор услуби саналади. Ахборот ресурс марказларида 
бундай лойиҳаларни амалга ошириш учун имконият ва вақт мавжуд. ОЎЮнинг 
турли таълим йўналиши ўқув жараёнига 1-ва 2- босқичида факультатив ёки танлов 
фан сифатида медиа ва ахборот саводхонлиги курсини киритиш, уларда юқорида 
санаб ўтилган барча ўқув модулларни қўллаш мумкин. Ушбу ҳолатда Интернет 
жуда қўл келади, чунки ундан виртуал муҳитдан фойдаланиш бўйича ёрдам ва 
маслаҳатлар олиш имкони бор. 
Талабалар билан виртуал муҳитда ишлаш нисбатан янги соҳа ҳисобланади. 
Унинг доирасида ўзини ижодий намоён этиши ва иштироки каби мавзуларни, 
шунингдек, турли таҳдидлар: масалан, кибербуллинг, Интернетга боғланиб қолиш, 
груминг, яъни жинсий мажбурлаш мақсадида боланинг ишончига кириш ҳақида 

---

83 
ахборот етказиш киради. Бундан ташқари, талаба-журналистлар ижодий 
лойиҳаларни амалга ошириш орқали виртуал маконда тарқатилаётган ахборотга 
мутахассис сифатида баҳо бериш кўникмаларини ҳосил қилади. Қолаверса, ўқув 
жараёнидаги доимий ижодий муҳит ёш мутахассисни ўқитишнинг дастлабки 
босқичлариданоқ ташқаридан кириб келаётган медиамаҳсулотларнинг мазмунини, 
мақсад-муддаосини ва хаттоки, туб моҳиятини аниқлаш ва саралаш имконини 
беради.