«я помню чудное мгновенье…»

DASTURCHINING O'LIMI
Yirik "CHIP" kompyuter firmasining ofisi asalari uyasi kabi g'uvillab turardi. Ish kuni boshlangan bo’lsa-da, kompaniyaning hech bir xodimi ishlamayotganiga o’xshardi. Ular koridorda va foyeda kichik guruhlarga bo’linib, nimanidir muhokama qilishardi.
Tergovchi Seytimbetov bunday guruh yonidan o'tayotganda, xodimlardan biri boshqalariga qizg'in izoh berganini eshitib qoldi:
-Ishonchim komilki, Ivanov xotini tufayli o'z joniga qasd qilgan. Aksincha, uning boshlig'i bilan "shashka" tufayli.
"Keyin u bilan gaplashish kerak bo'ladi", deb o'yladi mayor. U allaqachon serjant Ahmedov turgan yo'lakdagi eshikni payqab, to'g'ridan-to'g'ri unga qarab yo'l oldi. Ahmedov mayorga jilmayib, ofis eshigini ochdi:
- Sizni anchadan beri kutaryotgan edik, o'rtoq mayor. Mutaxassislar ishni deyarli tugatdilar.
Katta ofis xonasiga kirib, Seytimbetov darhol stol ustiga ko'kragi bilan qulagan yosh yigitning jasadini ko'rdi. Uning boshi ostida kompyuter klaviaturasi bor edi.
"Ehtimol, u o'zini otib tashlagan", deb xabar bera boshladi leytenant Gordeyev. - Qurol uning o'ng qo'lidan tushib, yerda yotardi. Undagi izlar faqat marhumniki. Jasad bugun ertalab kompaniya xodimlari ishga kelganlarida topilgan.
"Men bu yerda ularning ba'zilari bilan suhbatlashdim va holat bunday shakllanmoqda", deb davom etdi Gordeyev. - Ivanov kompaniyaning yetakchi dasturchisi edi. Kompaniyaning barcha yutuqlari uning rivojlanishi bilan bog'liq edi. U direktor Shkryaeyev bilan birga firmaning poydevori qo’yilishida eng ko’p mehnat qilganlardan ekan. Ular do'st edilar, lekin so'nggi paytlarda ular orasidan ola mushuk o’tib qolgan edi.
- Ivanovning rafiqasi emasmi o’sha mushuk? - deb so'radi Seytimbetov.
– Xo'sh, siz rostdan ham psixologsiz, o'rtoq mayor, - dedi leytenant hayrat bilan.
"Mening eshitishim yaxshi", dedi mayor o'ziga kulib.
– Shunday qilib, Gordeyev davom etdi, - Ivanov xotini Shkryaev bilan ishqiy munosabat boshlagan deb gumon qila boshlagan, shuning uchun u ikkalasi bir nechta jiddiy nizolarga duch keldi. Kecha kechqurun Ivanov boshliqning kabinetiga kirgan paytda u yerda xotinini ko’rgan. Juda katta janjal bo’lgan. Ivanov boshliq bilan mushtlashgan – kompaniya xodimlari zo'rg'a sudrab ketishdi. Hamkasblarining so'zlariga ko'ra, Ivanov juda xafa bo'lib, ofisda tunab qolishini aytgan. Ular ertalab, ishga kelganlarida, uni bu yerda ofisda o'lik holda topganlar. Uning yonida printerda chop etilgan va Ivanov tomonidan imzolangan qoralama bor edi.
Leytenant mayorga qog'oz varag'ini berdi, unda shunday yozilgan edi: "MEN ENDI BUNDAY YASHAY OLMAYMAN. MENING O'LIMIMDA HECH KIMNI AYBLAMANG. BU MENING TANLOVIM. ILTIMOS, MENING ISHIMNI TUGATING-BU MEN UCHUN JUDA MUHIM EDI. DASTUR DISTRIBUTIVI BILAN ARXIV UCHUN PAROL"VTYZPFCNHTKBKITA". Kechirasiz...".
– To'g'ri, bitta holat bor, - Gordeyev yana boshladi. - Ivanov bilan yaqin bo'lgan xodimlardan biri bu yerda ish toza emas deb hisoblaydi. Bir necha kun oldin Ivanov unga yangi bir g’oya haqida gapirib byergan. Ushbu dastur kompyuter bozorida "bomba" bo'lishi kerak edi. U Ivanovga shon-sharaf va katta pul olib kelardi. Bu xodim Ivanov o'limidan oldin ushbu dasturni o'chirib tashlaganmi yoki yo'qmi, juda qiziqdi.
- Tekshirdingizmi-dastur kompyutyyerda saqlanganmi? - deb so'radi Seytimbetov.
"Hali yo'q", deb javob berdi Gordeyev. - Jasadni olib tashlash va klaviaturani almashtirish kerak, aks holda u ishlamaydi chunki u qonga botgan. Agar ruxsat bersangiz, men buni qilaman.
Seytimbetov kabinetni diqqat bilan ko'zdan kechirdi, vaqti-vaqti bilan kompyuterni "sehrlagan" leytenantga qaradi. Mayor, tergov faoliyati davomida kompyuterni hali ham o'zlashtira olmagan edi.. U faqat oddiy matnlarni terishi mumkin edi. Kompyuter texnologiyalarini juda yaxshi biladigan Gordeyev har doim uning ustidan kulib, unga ba'zi kurslarga yozilishni taklif qildi.
- Xo'sh, nima? - deb so'radi u. - Biror narsa topdingizmi?
- Ha, - javob qildi Gordeyev. - Dastur haqiqatan ham qiziqarli.
- Parol mos keldimi?
– Ha, aks holda men uni qanday ochishim mumkin edi, - dedi leytenant jilmayib. - Sizdan farqli o'laroq, men ruhshinos emasman.
"Men bu yerda dastur bilan ovora bo'lganimda, nima bo'lganini tushunganga o'xshayman", dedi Gordeyev mayorga jiddiy. - Menimcha, bu o'z joniga qasd qilish emas, balki qotillik. Men Ivanovni kim o'ldirganini taxmin qilayapman.
–Xo'sh, yaxshi... - kulib yubordi mayor. - Xulosa qilishga shoshilmayapsizmi? To'g'ri, sizning kompyuteringiz bor, boshingiz emas. Menga nima qilishni buyurasiz?
- Xo'sh, agar siz boshqalarning dalillariga shunchalik shubha bilan qarasangiz, albatta ta'tilga chiqishingiz kerak bo'ladi, hurmatli... – dedi Gordeyev.
NEGA LEYTENANT BU O'Z JONIGA QASD QILISH EMAS DEB QAROR QILDI VA QOTIL KIM?

10.