«я помню чудное мгновенье…»

"MEN AJOYIB BIR LAHZANI ESLAYMAN..."
- Bu qanday sensatsiya bo'lishini tasavvur qila olmaysiz! - dedi biznesmen Kuropatkin Seytimbetovga. – Bunday topilmalar juda kam uchraydi... bir necha daqiqadan so'ng qo'limda Pushkinning avtografi bo'lishini tasavvur ham qila olmayman!
Mayor Kuropatkin bilan uzoq vaqtdan beri do'st bo'lib kelgan. Bir necha yil oldin, u bitta jinoiy guruh tomonidan biznesmenga "taxdidi qilinganda" yordam byergan va o’sha vaqtdan buyon ular juda yaqin munosabatni saqlab qolishgan. Kuropatkin turli xil tarixiy asarlar, qadimiy buyumlarni yig'ishga bo'lgan ishtiyoqi bilan mashhur edi. Uning uyida har qanday muzeyga tenglasha oladigan katta kolleksiya bor edi. Har doim yangi sotib olinayotgan kolleksiyaga birinchi bo'lib Seytimbetov guvoh bo'lgan. Bu nafaqat mayorning o'zi tarixni yaxshi ko'rganligi, balki kasbining o'ziga xos xususiyatlari tufayli u ko'pincha turli xil firibgarlar bilan shug'ullanishi kerakligi bilan bog'liq edi. Tabiiyki, u bunday firibgarlarni fosh qilishda katta tajribaga ega edi. Shuning uchun Kuropatkin uchun tergovchining fikri har doim juda qimmatli bo'lgan.
Bugun u mayordan ishdan keyin uni ziyorat qilish uchun kelishini so'radi. Unga qimmatbaho hujjat – bir necha kun oldin tasodifan topilgan Pushkinning noma'lum avtografini olib kelish kerak edi.
Bir muncha vaqt o'tgach, eshik qo'ng'irog'i jiringladi va bir daqiqadan so'ng egasi uyga juda aqlli ko'rinishdagi yigitni olib keldi. U yupqa charm jildni xuddi kimdir undan tortib olmoqchi bo'lgandek ko'kragiga bosdi.
- Tanishing, bu yigitning ismi Aleksandr Nejdanov. - yigitning xo'jayini tanishtirdi. - U qadimgi zodagonlar oilasidan. Uning buvisi Pushkinning o'zi bilan juda yaqin munosabatda edi.
- Nima olib kelganingizni tezroq ko'rsating, - dedi Kuropatkin mehmonga.
U stolga papkani qo'ydi va juda ehtiyotkorlik bilan undan sarg'aygan kichik qog'ozni oldi. Unda mashhur shoirning bir nechta satrlar va profil yozilgan edi.
- Bu noyob narsa sizga qanday etib keldi? - mayor yigitdan qiziqish bilan so'radi.
- Mutlaqo tasodifan, - javob qildi u. - Garchi, bizning oilamizda bunday narsa mavjud bo'lishi istisno qilinmagan albatta. Ko'ryapsizmi, bizning oilamizda mening buvim Elizaveta Petrovna Mixaylovskaya buyuk Pushkinning "muzlaridan" biri bo'lganligi haqidagi avloddan-avlodga o’tuvchi afsona bor. Ammo, afsuski, buning hujjatli dalillari yo'q edi.
"Bu narsani, bir necha kun oldin, men bobomning kutubxonasidan topib oldim", deb davom etdi mehmon o'z hikoyasini. - Aytishim kerakki, u ota-bobolarimning bir necha avlodlari tomonidan to'plangan va minglab jildlarga ega. Bundan tashqari, ularning aksariyati juda ham noyob hisoblanadi. Ushbu kutubxonaning g'ururi Aleksandrning bobomga bag'ishlangan hayotiy nashrlari edi.
- Nima uchun edi? - deb so'radi mayor.
- Bobosi vafotidan keyin ular uning vasiyatiga binoan adabiyot muzeyiga topshirildi, - javob qildi Nejdanov va davom etdi. - Shunday qilib, men kutubxonaning eng “chekka” joylaridagi kitoblarni saralab oldim va Pushkinning bir jildlik she’ri qo'limga tushdi. Nashr 1859 yil eski, lekin o'zi katta ahamiyatga ega emas edi – men buni tushunaman. Ammo men uni ochib ko’rganimda, u yyerda bu varaqni topdim. Men bu nima ekanligini darhol angladim ... nihoyat qo'limda oilaviy afsona haqiqat ekanligini isbotladim. Eng qizig'i shundaki, varaq 381 dan 382 betgacha bo'lgan.
- Va bu yyerda g'ayrioddiy narsa nima? - deb so'radi uy egasi.
"Bizning uy telefonimiz ko'p yillar davomida 381-382 edi va yaqinda etti xonali raqamlarga o'tish munosabati bilan 2 raqami qo'shildi", deb javob berdi Nejdanov. – Va shu munosabat bilan, mening bobom Pushkinning ushbu avtografi haqida bilgan degan taxminim bor. Axir, bu tasodifmas bobomushbu xazinani qayyyerda ekanligini unutmaslik uchun shu yyerga yashirganligi bilan izohlanadi. Boshqa holatda, bu shunchaki tasavvuf bo'ladi.
"Men ushbu avtografni ba'zi mutaxassislarga ko'rsatdim va ularning barchasi bu Pushkinning haqiqiy avtografi ekanligini tasdiqladilar", deb yigit o'z hikoyasini yakunladi.
Kuropatkin Seyitimbetovning tirsagidan ushlab, uni chetga olib chiqdi.
- Xo'sh, nima deysiz? - pichirladi u. - Men Pushkinning ko'plab qo'lyozmalarini ko'rganman va bu uning qo'lyozmasi ekanligini aniq ayta olaman. Rasm chizish uslubi shoirniki.
- U bu "xazina"uchun qancha istaydi? - deb so'radi mayor.
- Juda qimmat emas. Faqat yigirma ming dollar", deb javob berdi Kuropatkin. - Ishoning, bu varaq bu pulga arziydi.
- Xo'sh, siz bu pulga"tarixiy" sensatsiya darajasida ishlangan ushbu chiroyli asarni baholaganingizdan afsuslanmaysizmi... axir, bu siz aytayotgan taniqli bobongiz nomidan juda yaxshi biznes, shunday emasmi, yaxshi yigit? - mayor mehmonga istehzoli nigoh bilan qaradi.
- Men sizni tushunmayapman! Bu bilan nima demoqchisiz? - u g'azab ovozida Seyitimbetovga murojaat qildi.
- Bu yaxshi tayyorlangan soxta narsadan boshqa narsa emas. Buni ko'rsatadigan kamida ikkita holat mavjud…
QAYSI BIRI? QANDAY QILIB MAYOR YIGITNING FIRIBGAR EKANLIGINI TUSHUNDI?

2.