«я помню чудное мгновенье…»

SOXTA RASM
Tergovchi Seytimbetovning ko'plab do'stlari bor edi, ammo ularning hech biri unga biznesmen Kurapatkin kabi muammo tug'dirmagan. Ko'p yillik do'stlik davomida u qanday qiyinchiliklarga duch kelmadi: reketchilar uni "urishdi", keyin uni o'g'irlashdi, keyin u firibgarlarning qurboniga aylandi... keyingisi ham har doimgidek sodir bo’ldi. Gap shundaki, Kuropatkin san'at va antiqa buyumlarning katta muxlisi edi, uy kollektsiyasini muntazam ravishda to'ldirish uchun yetarli mablag'ga ega edi, lekin u juda ishonuvchanligi sababli doimiy ravishda turli xil firibgarlarning qurboniga aylanar edi. Shunday qilib, endi telefonidagi titroq ovoziga qarab, u yana bir jinoiy ishga aralashib qolganligi bilinib turar edi.
- Interpolda tanislaringiz bormi? - Kuropatkin mayordan hayajon bilan so’radi.
- Xalqaro mafiya bilan nega o’ralashib yurubsiz? - deb so'radi Seytimbetov istehzo bilan.
"Xalqaro firibgarlar to'dasi", deb jiddiy javob berdi Kurapatkin. - Sizning yordamingiz kerak…
Chorak soatdan keyin Seytimbetov katta kresloga qulay tarzda o'tirib, do'stining hikoyasini diqqat bilan tingladi.
- Bilasizmi, — uy egasi hayajon bilan boshladi, - men yaqinda o'z biznesim bilan Italiyada edim. Muzokaralar tugagandan so'ng, italiyalik hamkasblarim Florensiyaga sayohat qilishdi. Men uzoq vaqtdan beri Evropaning Uyg'onish davriga aloqasi bo’lgan mashhur bo'lgan shaharga tashrif buyurishni orzu qilardim. U yerda xatto havo ham san'at ruhiga singib ketganga o'xshaydi, har bir toshga oyog'i tegganlar o’zlari bilan — Leonardo, Rafael, Mikelanjelo, Bottichelli xotiralarini olib yuradi.
— Siz bu havo boshingizni aylantirdi, — dedi Seytimbetov tabassum bilan, nima bo'lganini allaqachon taxmin qilib, - va bu toshlar sizni "maxsus" san'at ixlosmandlarining ovchilariga yo'naltirdi.
— Siz haqsiz, - dedi Kuropatkin hijolat bilan. - Florensiyaning qadimiy ko'chalarida yurib, zamonaviy italiyalik ustalarning ajoyib rasmlarini sotib olishingiz mumkin bo'lgan juda yaxshi san'at galereyasiga duch keldim.
- Nega bu sizni to'satdan zamonaviy san'atga jalb qildi? - deb so'radi mayor do'stidan. - Siz unga hech qachon qiziqmaganga o'xshaysizku.
— Bir kun kelib men shunday bo’lishi kerak edi. Haqiqatan ham uni sotib olmasdan boshqa iloj yo’q edi. Keyin bunday holat yuz berdi, — javob qildi Kuropatkin va davom etdi. - Ko'rgazmaga qo'yilgan asarlar orasida Aurelio Brunining "Olma bilan Havoriy" kartinasi meni qiziqtirdi. Bruni zamonaviy Italiyaning eng taniqli rassomlaridan biri va uning asarini sotib olish ko'plab kollektsionerlarning orzusidir. Siz qanday qilib buni omad deb tasavvur qila olmaysiz, galereya egasi menga bu rasm sotilayotganini va narx men uchun juda maqbul ekanligini.
- Bir necha millionmi? - kuldi Seytimbetov.
- Men taxmin qilmadim, - dedi do'sti xafa bo'lib. - Atigi ikki yuz ming evro.
- Qanday arzimas narsa, - dedi mayor kulib.
- Haqiqatan ham, - davom etdi uy egasi suhbatdoshining kinoyasini sezmay. - Men darhol rozi bo'ldim. Biz sotib olish va sotish to'g'risida shartnoma tuzdik, shaharning taniqli mutaxassisi taklif qilindi, u rasmning haqiqiyligini tasdiqladi. Menga Aurelio Brunining o'zi galereyalarga uning rasmini sotish huquqini byergan hujjat ko'rsatildi. Hammasi qonuniy va toza edi... Italiyada san'at asarlarini mamlakatdan olib chiqishni ro'yxatdan o'tkazish juda uzoq protsedura bo'lgani uchun men rasmni o'zim bilan olib ketolmadim, sababi men shoshilinch qaytishim kerak edi, Ammo galereya egasi meni tinchlantirdi. U menga va mutaxassisga rasmning orqa tomoniga imzo qo'yishni va rasmni almashtirishdan sug'urta qilish uchun muhrlarni qo'yishni taklif qildi. Biz nima qildik. Bugun rasm bizning shahrimizga keldi, men esa uni olib keldim. Barcha muhrlar va barcha imzolar joyida edi. Men sotib olganim bilan maqtanish uchun Lev Ivanovich Petrovskiy va yura Vaysmanni taklif qildim.
— Siz ularni bilasiz, - dedi mayor Kuropatkin. - Ular zamonaviy san'atning tushunuvchilar Vaysman italiyaliklar haqida umuman aqldan ozar darajada ma’lumotga ega. Rasm tomosha qila turib to'satdan, momaqaldiroq kabi - Lev Ivanovich menga rasm soxta ekanligini aytdi. Vaysman darhol bunday bayonotlar bermadi, u rasmni diqqat bilan o'rganib chiqdi so’ng Lev Ivanovich haq ekanligini aytdi. Men hayratda qoldim. Avvaliga do'stlarim men bilan hazillashayapti deb o'yladim, lekin ular o'z fikrlarida qat'iy gaplari jiddiy edilar.
- Rasmga ko’rsam bo’ladimi? - deb so'radi mayor.
- Ha, albatta, u mana marhamat - tadbirkor uning qo'liga unchalik katta bo'lmagan rasmni topshirdi.
Tergovchi uni turli tomonlardan diqqat bilan ko'rib chiqdi. U cho'ntagidan lupani oldi va rasmni yana bir bor ko'rib chiqdi. Mutaxassis va Kuropatkinning imzolari va muhrlari bo'lgan orqa tomon uning e'tiborini tortdi.
- Balki mutaxassis jinoyatchilar bilan til biriktirgandir? - deb so'radi mayor Kuropatkindan. – Siz bu haqida nima deb o’ylaysiz?
- Yo'q men sizning gapingizga qo’shilmayman - javob qildi u. - Bu san'at olamida hurmatga sazovor bo'lgan odam, bunday mayda-chuyda narsalar tufayli uning halolligini shubha ostiga qo'ymaydi.
— Imzolar hamda muhrlar haqiqiymi?
— Mutlaqo – deb javob qildi egasi ishoch bilan
— Siz Italiyada bo’lgan vaqtingizda kimdir sizning muhringizni o’g’irlashi mumkinmi?
- Yo'q. Men u bilan bir daqiqaga ham ajralmadim", dedi Kuropatkin. – bundan tashqari, men rasmni sotib olganimdan bir necha soat o'tgach, men darrov ortimga - Vatanimga qaytayotgan edim.
— Xo'sh, tabriklayman, - dedi Seytimbetov Kuropatkinga jiddiy. - Siz xalqaro jinoiy sindikat qurboni bo'lmadingiz, lekin san'atdagi oddiy italiyalik firibgarlar qurboni bo’ldingiz.
- Florensiya, Florensiya men militsiya maktabida o'qiyotgan vaqtimda, sud ekspertizasi darslarida Florensiya jinoyatchilari tomonidan ixtiro qilingan soxta rasmlar bilan firibgarlikning shunga o'xshash usulini misol qilib ko’rib chiqqanmiz. Necha yil o'tsa hamki Florensiyada shu tarzda ishonchli, sodda odamlarni aldashda foydalanilmoqda — mayor baxtsiz do'stiga jilmayib qaradi.
U mayorga hayron bo'lib qaradi.
— Mayli, xavotir olmang, - dedi Seytimbetov Kuropatkinning yelkasiga qo’lini qo’yib. - endi Interpol bilan bog'lanib, pulingizni qaytarib olishga harakat qilaman.
QANDAY QILIB FIRIBGARLAR SOXTA NARSALARNI ASL NUSXASI O'RNIGA SOTISHLARI MUMKIN EDI VA TERGOVCHI BUNI QANDAY ANIQLADI?

4.