«я помню чудное мгновенье…»

QIP-QIZIL NURdagi qotillik
Seyitimbetov o'z kabinetiga qarab yurarkan, navbatchilik qismidan o'tib ketayotgandi. Navbatchi uni ko'rib, e'tiborini jalb qilish maqsadida, qo'llarini silkitdi.
- O'rtoq mayor, - dedi navbatchi unga, - bizda yana bir favqulodda qotillik bor. Tezkor-tergov guruhi allaqachon o'z joyiga yetib borgan va u yerda ishlayapti. Rahbariyat sizdan zudlikda u yerga yetib borishingizni, shu ish bilan shug’ullanishingizni so'radi.
- Uzoqmi? - deb so'radi mayor.
- Yo'q, - javob qildi navbatchi. - Assump ibodatxonasi qarshisidagi uyni bilasizmi?
Seyitimbetov bu uyni yaxshi bilardi, u shahar markazidagi nufuzli hududda, asosiy pravoslav cherkovining qarshisida joylashgan edi.
Bir necha daqiqadan so'ng tergovchi ko'rsatilgan manzilga yetib bordi. Qotillik sodir bo'lgan kvartirada tezkor tergov guruhining faoliyati bilan birga odatiy shovqin-suron bor edi: kimdir suratga olar, kimdir protokolga biror narsa yozar, kimdir barmoq izi cho'tkasini silkitib iz olishga urinar edi... bunday masalalarda hamma narsa, odatdagidek.
Leytenant Gordeyev boshliqni ko'rib, uning oldiga keldi va bir necha so'z bilan voqea rasmini tasvirlab berdi.
"Antikvar" laqabli Mixail Nepryaev o'ldirildi", deb hikoya boshladi Gordeyev. - Esingizda bo'lsa, u bilan bir necha yil oldin xususiy kollektsionerlardan rasmlarni o'g'irlash ishi bo’yicha shug’ullanganmiz. Bir oy oldin u qamoqxonadan ozod bo'lib, shaharga qaytib, ushbu kvartirani sotib oldi.
- Kechagi mahbus uchun yomon emas, - dedi Seytimbetov uydagi juda qimmat jihozlar bilan bezatilgan kvartiraga qarab.
"Aftidan, undan barcha qadriyatlar olib qo'yilmagan", dedi leytenant.
"Esimda, u sheriklaridan hech kimni sotmadi", deb javob berdi mayor. - Xo'sh, buqarz uchun to'lov bo’lishi mumkin. Yoki bo’lmasa Mishaning sukunati uchun ularning sovg'asi bo'lishi mumkin. Nimani o'rganishga muvaffaq bo'ldingiz?
- Bugun ertalab zinapoyadagi qo'shnisi Nepryaevning old eshigi biroz ochiqligini payqadi. U Nerpayevga qo'ng'iroq qildi, lekin hech kim javob bermadi. Qo'shnisi kvartiraga kirgan edi va Nerpayevning yerda yotganini, uning orqa tomonidan pichoq urilganini ko'rdi. U tez yordam va politsiyani chaqirdi. Shifokorlar yetib kelgach, Nepryayevning yurak sohasiga pichoq urilganidan vafot etganini aytishdi. O'lim, bizning tibbiy mutaxassisimiz aniqlaganidek, ertalab soat yettida sodir bo'lgan. Marhumning qo'shnilari aniqlangan ma’lumotlar bo’yicha ular shubhali narsani ko'rishmaganhamda eshitmagan. Bir qarashda, talonchilik yoki o'g'irlik uchun qimmatbaho narsalar yo'qoladi. Katta miqdordagi pul topildi, Nepryaevning qo'lida katta olmosli uzuk, bo'ynida yana olmos bilan bezatilgan oltin xochli zanjir bor. Mushtlashuvning izlari yo'q. Ko'rinishidan, marhum qotilga o'lim zarbasini berganida uning orqasida turgan.
Shu payt qo'ng'iroq chalindi. Seytimbetov derazaga yaqinlashdi-bu ibodatxona qo'ng'iroqlarning sadosi xudojo’ylarni ibodat qilishga chaqirish edi. Uyning asosiy kirish eshigi oldida turgani uchun derazadan ibodatxona ajoyib manzara bo’lib ko’rindi. Leytenant mayorni derazadan tashqaridagi ko'rinish haqida o'ylashdan chalg'itdi.
-Masha kvartiradagi barmoq izlarini oldi va ma'lumotlar bazasini tekshirdi, — davom etdi Gordeyev. - Qizig'i shundaki," yaqindaqoldirilgan " barmoq izlari rasmlarni o'g'irlash ishibo'yichaguvoh sifatida o’rganilgan Davletovning barmoqlari topilgan.
-Haqiqatan ham qiziq, — dedi Seyitimbetov. - Siz uni topishingiz va bu yerda nima qilganini bilishingiz kerak. Bu rostdan shubhali.
- Urishmasangiz boshliq birga paytaman, - leytenant jilmayib shunday dedi. – Men allaqachon jinoyat qidiruv bo’limi xodimlaridan uni topishni so'radim va bir necha daqiqadan so'ng fuqaro Davletov to'ppa-to'g'ri shu yerga olib kelinadi.
Besh daqiqadan so'ng, kvartiraning ostonasida o'rta yoshli odamga hamroh bo'lib ikkita operativ xodim paydo bo'ldi. Bu Davletov edi.
Polda Nepryaevning jasadini ko'rib, uning yuzida avvalqo'rquv hamda xafagarchilikpaydobo’ldi, so'ngra politsiya xodimlariga jahl bilan tashlandi:
- Endi tushundim, nega meni hibsga olganlarini va bu yerga olib kelishganini! Siz hech narsa qila olmaysiz, Mishaning o'ldirilishi bilan meni hech qanday aloqam yo'q.
- Tinchlaning, fuqaro Davletov, - mayor unga murojaat qildi. - Siz nima uchun bunchalik g'azablanayapsiz? Hozircha hech kim sizni hech narsada ayblamayapti, shunchaki ba'zi holatlarni aniqlash uchun bu yerga olib kelindingiz. Bugun ertalab qayerda edingiz?
- Uyda, yana qayerda bo’lishum mumkin! - xitob qildi Davletov. - Sizning laychalaringiz meni deyarli yotoqdan olib chiqishdi.
- Nepryaevni oxirgi marta qachon ko'rgansiz?
- Kecha kech mahal, shu yerda uning uyida.
- Bu yerga tez-tez tashrif buyurib turarmidingiz? - deb so'radi tergovchi.
- Yo'q, kecha birinchi va oxirgi marta kelgan edim. Bu yerga kelmasam bo’lar ekan.
- Marhum bilan qanday munosabatda bo'ldingiz?
- U parazit ozod qilinganidan keyin menga yopishib oldi. U meni chaqirdi, agar unga moddiy yordam bermasam, rasmlarni o'g'irlashda ishtirok etganim haqida politsiyaga xabar berishini aytib meni qo'rqitdi. Ya'ni, shantaj qildi. Eshitishimcha, u boshqa tanishlarimizga ham xuddi shunday shantaj qilgan.
- Sizning bu o'g'irliklarga aloqangiz bormi? - Davletovning ko'ziga qarab, - so'radi Gordeyev.
"Yaxshi yigit, tergov o'sha paytda mening rasmlarni o'g'irlashga aloqam yo'qligini isbotladi", dedi Davletov.
"Aytaylik, u isbotlamadi va sizning rasmlarni o’g’irlashdagi aybingizni isbotladi", dedi mayor. — Shunda bu butunlay boshqacha…
"Meni aybdor qilishingiz uchun hech qanday dalilingiz yo’q", deb e'tiroz bildirdi Davletov. - Men mutlaqo tozaman va uning qilmishlariga meni hech qanday aloqam yo'q.
- Mayli, kechagi uchrashuvga to'xtalamiz, - dedi Seytimbetov. - U bilan bo’lgan suhbatingiz haqida ko'proq ma'lumot bering.
- Kecha menga Misha qo'ng'iroq qildi va "hamma narsalarga chek qo’yishimizni kerakligi" aytib, uning uyida uchrashishni taklif qildi. Kechqurun soat sakkiz atrofida yetib keldim. U esa darhol tahdid qilaboshladi. Aytishicha, mendan boshqa barcha "qarzdorlar"unga hech kimni "sotmaganligi" uchun pul to'lashgan. Faqatgina men to’lamagan ekanman. Men unga hech narsadan qarzdor emasligimni aytdim. Nepryaev derazaga yaqin bordi va menga orqa qarab turgan holatda, agar men pul bermasam, juda afsuslanishim mumkinligini aytdi. Botayotgan quyoshning qip-qizil nurlari uning yuziga tushdi, bu esa yuz ifodasini dahshatli ko'rinishga olib keldi. Bir muncha vaqt men hatto qo'rquv bilan qotib qoldim. Ammo men jasorat topdim va yana bir bor rad etdim. Shundan so'ng men o’girilib, kvartiradan chiqib ketdi. Shundan so’ng uni ko'rmadim, gapim rost. Men hech qachon yolg'on gapirmayman!
- Ammo bu borada shubham bor! - dedi tergovchi Seytimbetov. 
- Siz bir marta bo’lsa ham yolg'on gapirdingiz. Endi o’ylab ko’raylik, agar siz yolg'on gapirgan bo'lsangiz, unda hozirsiz aytib o'tgan barcha narsalarga ishonch yo'q.
NEGA TERGOVCHI SEyTIMBETOV DAVLETOVNING HIKOYASIGA ISHONMADI? UNING YOLG'ONINI NIMA FOSH QILDI?

3.