Pozitsiyali bo'lmagan tizimlar
Odamlar hisoblashni o'rganishlari bilanoq, raqamlarni yozish zarurati paydo bo'ldi. Avvaliga hamma narsa oddiy edi - ba'zi bir sirtdagi chiziq yoki chiziq bitta ob'ektga, masalan, bitta mevaga to'g'ri keldi. Shunday qilib birinchi sanoq sistemasi - birlik birlik paydo bo'ldi.
Birlik sanoq tizimi
Bu sanoq sistemasidagi son tire (chiziqlar) qatoridir, ularning soni berilgan sonning qiymatiga teng. Shunday qilib, 100 ta xurmo hosili 100 tiredan iborat raqamga teng bo'ladi.
Ammo bu tizimning aniq kamchiliklari bor - bu raqam qancha ko'p bo'lsa, tayoqchalar ipi shunchalik uzun bo'ladi. Bundan tashqari, tasodifan qo'shimcha tayoq qo'shish yoki aksincha, uni qo'shmaslik orqali raqamni yozishda osongina xato qilishingiz mumkin.
Qulaylik uchun odamlar tayoqlarni 3, 5, 10 bo'laklarga to'plashni boshladilar. Shu bilan birga, har bir guruhga ma'lum bir belgi yoki ob'ekt mos keladi. Dastlab, barmoqlar hisoblash uchun ishlatilgan, shuning uchun birinchi belgilar 5 va 10 dona (birlik) guruhlari uchun paydo bo'ldi. Bularning barchasi raqamlarni yozish uchun qulayroq tizimlarni yaratish imkonini berdi.
Qadimgi Misrning o'nlik tizimi
Qadimgi Misrda 1, 10, 10 2, 10 3, 10 4, 10 5, 10 6, 10 7 raqamlarini belgilash uchun maxsus belgilar (raqamlar) ishlatilgan. Mana ulardan ba'zilari:
Nima uchun u kasrli deb ataladi? Yuqorida aytib o'tilganidek, odamlar belgilarni guruhlashni boshladilar. Misrda ular "1" raqamini o'zgarishsiz qoldirib, 10 kishilik guruhni tanladilar. Bunda 10 soni o'nlik sanoq sistemasining asosi deyiladi va har bir belgi ma'lum darajada 10 sonining ifodasidir.
Qadimgi Misr sanoq sistemasidagi raqamlar shularning birikmasi sifatida yozilgan
belgilar, ularning har biri to'qqiz martadan ko'p bo'lmagan takrorlanadi. Umumiy qiymat sonning elementlari yig'indisiga teng edi. Shuni ta'kidlash kerakki, qiymatni olishning bu usuli har bir pozitsiyali bo'lmagan sanoq tizimiga xosdir. Bunga misol 345 raqami:
Do'stlaringiz bilan baham: |