Yalpi talab va yalpi taklif modelida makroiqtisodiy muvozanat

Yalpi talab va yalpi taklif hajmini aniqlash.



Yalpi talab to'rt komponent bo'yicha tovarlar va xizmatlarni xarid qilish uchun iqtisodiyotning barcha tarmoqlari tomonidan mahsulot va xizmatlarga umumiy jamoaviy xarajatlar bilan belgilanadi:

Iste'mol xarajatlari:

Iste'mol xarajatlari iqtisodiyotdagi shaxslar va uy xo'jaliklarining talabini ifodalaydi. Iste'molchi talabini aniqlashda bir qancha omillar mavjud bo'lsa-da, eng muhimi iste'molchi daromadlari va soliqqa tortish darajasidir.

Investitsion xarajatlar:

Investitsion xarajatlar korxonalarning joriy ishlab chiqarishni qo'llab-quvvatlash va ishlab chiqarish qobiliyatini oshirish uchun investitsiyalarini ifodalaydi. U asbob-uskunalar, jihozlar va xom ashyo kabi yangi kapital mablag'larga xarajatlarni o'z ichiga olishi mumkin.

Davlat xarajatlari:

Davlat xarajatlari infratuzilma xarajatlari va jamoat tovarlari kabi davlat dasturlari tomonidan ishlab chiqarilgan talabni ifodalaydi. Bu Medicare yoki ijtimoiy xavfsizlik kabi xizmatlarni o'z ichiga olmaydi, chunki bu dasturlar oddiygina talabni bir guruhdan boshqasiga o'tkazadi.

Sof eksport :

Sof eksport xorijiy tovarlarga bo'lgan talabni, shuningdek, mahalliy tovarlarga bo'lgan tashqi talabni ifodalaydi. U barcha importlarning umumiy qiymatidan mamlakat eksportining umumiy qiymatini ayirish yo‘li bilan hisoblanadi.


Yalpi talab tenglamasiga iste'mol xarajatlari, investitsion xarajatlar, davlat xarajatlari va eksport va import sof miqdori qo'shiladi. Formula quyidagicha ko'rsatilgan:
Yalpi talab = C + I + G + N_x
C = Iste'molchining tovarlar va xizmatlarga sarflagan xarajatlari
I = Xususiy investitsiyalar va korporativ xarajatlar yakuniy bo'lmagan kapital tovarlari (zavodlar, uskunalar va boshqalar)
G = Davlatning ijtimoiy va ijtimoiy mahsulotlarga sarflanishi, xizmatlar (infratuzilma, Medicare va boshqalar)
N_x = Sof eksport


Narxlarning ko'tarilishi odatda korxonalar yalpi talabning yuqori darajasini qondirish uchun ishlab chiqarishni kengaytirishi kerakligining ko'rsatkichidir. Doimiy taklif sharoitida talab ortib borsa, iste'molchilar mavjud tovarlar uchun raqobatlashadilar va shuning uchun yuqori narxlarni to'laydilar. Bu dinamika firmalarni ko'proq mahsulot sotish uchun ishlab chiqarish hajmini oshirishga undaydi. Natijada taklifning oshishi narxlarning normallashishiga va ishlab chiqarishning o'sishiga olib keladi.
Milliy bozorda AD-egri chizigining traektoriyasini, ya`ni uning kuyiga egilganligini, avvalo pulning mikdoriy nazariyasi tenglamasi yordamida izoxlash mumkin:
M V=Y P
Bu erda: M – muomaladagi pul mikdori; V – pulning aylanish tezligi;
R – iktisodiyotdagi baxolar darajasi (baxolar indeksi); Y – talab kilinayotgan real ishlab chikarish xajmi.
Bu tenglamadan: