Yangi elektr uzatish liniyalari, nimstansiyalar va boshqa yuqori kuchlanishli agregatlar-bularni hammasi energetik tizimnitashkil etadi

Aholi punktining elektr ta'minoti

Kichik loyihaning elektr ta’minoti ishlab chiqilayotganda hisobiy yuklamalar alohida elektr iste’molchilarning o‘rtacha iste’moli normalariga asoslangan kattaliklar asosida aniqlanadi. Mamlakatning deyarli butun hududida elektr tarmoqlari mavjud bo'lgan sharoitda, ularning shahar mintaqasi uchun yangi iste'molchilarni elektr energiyasi bilan ta'minlash, elektr ta'minoti ishonchliligini oshirish va kuchlanish sifatini yaxshilash uchun eng yaxshi variantni topishni o'z ichiga oladi. Loyihalash uchun dastlabki ma'lumotlar talab qilinadi: TP joylari va ularning hisoblangan yuklamari ko'rsatilgan iqlim rejasi, iqlim sharoiti, elektr ta'minoti manbalari, iste'molchilarning elektr ta'minoti ishonchliligi va kuchlanish sifati uchun talablari. Aholi punktlarining koordinatalari (x; y) Tuman sxemasi ko'rsatilgan

____________________ SXEMA №42/1 M 1:17

3

4

5

14

15

8

7

6

1

11

12

2

9		10
				13

№	Binolar nomi	O’rnatilgan quvvatlar	Domlar soni	Yoritishning talab koefiyisenti	Yoritishning o’rnatilgan quvvati	Liftlar soni	cosφ	Talab koefiyisenti
1	Turar joy binosi (Bo’ston ko’chasi)	640	20	0.9	15		0.75	0,85
2	Turar joy binosi (G’alaba shoh ko’chasi)	1036	26	0.9	20		0.75	0,85
3	Turar joy binosi (Navro’z ko’chasi)	448	14	0.9	12	3	0.75	0,85
4	Turar joy binosi(Tinchlik ko’chasi)	640	20	0.9	15	3	0.75	0,85
5	Turar joy binosi(Pushkin ko’chasi)	800	25	0.9	20	3	0.75	0,85
6	Turar joy binosi(Oltintov ko’chasi)	594	9	0.85	10		0.75	0,85
7	Dorixona	50	-	0.8	8		0.75	0,45
8	Turar joy binosi(Pushkin 1 ko’chasi)	200	5	0.85	12		0.75	0,6
9	Magazin	10	-	0.85	8		0.75	0,8
10	Supermarket	40	40	0.8	10		0.75	0,8
11	Turar joy binosi (Navoiy ko’chasi)	900	32	0.9	25		0.75	0,85
12	Kimyoviy tozalash	320	15	0.85	15		0.75	0,85
13	Turar joy binosi (Sputnik ko’chasi)	400	24	0.9	24		0.75	0,85
14	Poligrafiya	30	-	0.8	10		0.75	0,6
15	Bog’cha	60	-	0.9	10		0.75	0,8

Topshiriq oldim: __________ “ ___ ” _______________
Topshiriqni topshirish muddati: __________“ ___ ”_________________

Kirish

Yangi elektr uzatish liniyalari, nimstansiyalar va boshqa yuqori kuchlanishli agregatlar-bularni hammasi energetik tizimnitashkil etadi. Shaharni elektr bilan ta’minlash uchun esa avvalo uni elektr ta’minoti tizimini tejamli, ishonchli uzluksiz ta’minlashni keltirilgan kurs ishini bajarilishini o‘rganib chiqish va kurs ishini variantlaridan birini talaba bajarib o‘zini mutaxasisligi bo‘yicha bilimini mustahkamlaydi hamda malakaviy bitiruv ishini bajarishiga yaxshi zamin yaratadi. Talaba kurs ishini bajarishda shu uslubiy ko‘rsatmada keltirilgandek loyihalayotgan sanoat korxonasi uchun elektr yuklamalarni toifasini aniqlaydi, hisoblash ishlarini bajaradi. Nuqtalardagi qisqa tutashuv toklarini hisoblab topadi va kommutatsiya apparatlarni tanlaydi. Yerga ulovchi qurilmalarni hisoblash va yashindan himoya qurilmaarni tanlash ishlarni bajaradi. Bu uslubiy ko‘rsatmada kurs loyihasi variantlari keltirilgan bo‘lib, ular bir nechta sanoat korxonalarini elektr ta’minotini loyihalashni masalasi kuyilgan. Bu xisoblashlarni bajarish bilan talabalar o‘zlarini nazariy bilimlarini mustaxkamlaydilar. Uslubiy ko‘rsatma 5310200 «Elektr energetikasi» (tarmoqlar bo‘yicha) yunalishi va shuningdek elektr texnik mutaxasislik talabalari uchun ham mo‘ljallangan.
Kurs ishiining mavzusi - Shahar aholi punktining elektr ta'minoti. Kurs ishi uchun turli xil variantlar sanoat yoki kommunal iste'molchilarni, turar-joy binolarining turli yuklamalarini va 10 kV ta'minot tarmog'ining konfiguratsiyasini joriy etish orqali taqdim etiladi. Dastlabki ma'lumotlar ma'lum bir aholi punktidagi bitta uy uchun mavjud yillik elektr energiyasini (500 dan 2000 kVt / soatgacha) ko'rsatadi.
Elektr yuklamalar markazini aniqlanadi va kartogrammasini quriladi; tashqi, bosh pasaytirgich podstansiya, ichki elektr ta’minoti, sxemalarini texnik iqtisodiy jihatdan taqqoslab tanlanadi.
Nuqtalardagi Qisqa tutashuv toklarini hisoblab topiladi va kommutatsiya apparatlarni tanlanadi, yerga ulovchi qurilmalarni hisoblash va yashindan himoya qurilmaarni tanlash ishlarni bajaradi. Bu uslubiy ko‘rsatmada kurs ishining variantlari keltirilgan bo‘lib, ular bir nechta sanoat korxonalarini elektr ta’minotini loyihalashni masalasi qo’yilgan.
Bu xisoblashlarni bajarish bilan talabalar o‘zlarini nazariy bilimlarini mustaxkamlaydilar. Uslubiy ko‘rsatma 5310200 «Elektr energetikasi» (tarmoqlar bo‘yicha) yo’nalishi va shuningdek elektr texnik mutaxasislik talabalari uchun ham mo‘ljallangan.
Shaharlarning elektr ta'minoti tizimlari bir qator talablarga javob berishi kerak: samaradorlik, ishonchlilik, xizmat ko'rsatishning elektr xavfsizligi, elektr energiyasining zarur sifatini ta'minlash.
Shahar elektr tarmoqlarining o'ziga xosligi iste'molchilar tarkibining xilma-xilligidadir: Turar-joy binolari, sanoat, kommunal xizmatlar, elektrlashtirilgan shahar va magistral transport va boshqalar.
Iste'molchilar guruhlari energiya iste'moli, ish rejimlari, elektr energiyasini iste'mol qilish talablari bo'yicha sezilarli darajada farqlanadi.
Elektr energiyasi sifatli va uzluksiz bo’lishi kerak. Podstansiyalarni joylashtirish va elektr uzatish liniyalarini uzatishda arxitektura, shaharsozlik, ekologik cheklovlar, shaharsozlikning o'rnatilgan an'analarini hisobga olish kerak.
Elektr ta'minoti sxemasi podstansiyalarning transformator quvvati va elektr uzatish liniyalarining o'tkazuvchanligi nuqtai nazaridan ham, ta'minot tarmoqlarining kuchlanishlari bo'yicha ham bosqichma-bosqich rivojlanishga imkon berishi kerak. Shaharlarni elektr ta'minoti tizimlarini loyihalash muammosining murakkabligi dastlabki, ma'lumotnoma va me'yoriy [1-3] ma'lumotlarning katta hajmlari, uni qayta ishlashning yuqori mehnat zichligi bilan og'irlashadi.
Hozirgi loyihalash amaliyotida elektr ta'minoti tizimlarining tarkibiy tuzilishiga muvofiq ratsional elektr ta'minoti tizimini tanlashning umumiy muammosini bir qator alohida kichik vazifalarga ajratish usuli keng qo'llaniladi.
Shaharning elektr ta'minoti tizimi odatda 1000 V gacha va undan yuqori kuchlanishli tarmoqlarga bo'linadi. Bu va boshqalar ta'minot va tarqatish tarmoqlariga bo'linadi. Ayniqsa, kuchlanishlarni, transformatorlarning quvvatini va podstansiya sxemalarini tanlash muammolari hal etiladi.
Ro'yxatdagi har bir kichik vazifalarni hal qilish doirasida elektr yuklamalarini hisoblashning o'zlarining aniqlangan va taxminiy usullari, oqilona sxemalar, rejimlar va alohida elementlarning parametrlarini tanlash, eng yaxshi variantlarning texnik-iqtisodiy asoslari ishlaydi.
Hozirgacha shaharlar uchun elektr ta'minoti tizimlarini loyihalashning sanab o'tilgan kichik vazifalarini hal qilish "qo'lda" hisoblashga yo'naltirilgan taxminiy muhandislik hisoblash usullari asosida amalga oshirildi.
Hisoblash texnologiyasidan foydalanish loyihaga umumiy yondashuvni tubdan o'zgartiradi. Hisoblash texnologiyasini joriy etishning birinchi bosqichida matematik jihatdan qat'iy algoritmlardan foydalangan holda muayyan loyihaga kichik muammolarini hal qilishning taniqli usullaridan foydalanish va mutlaqo yangi usullarni ishlab chiqish mumkin bo'ladi: hisoblash rejimlari, chiziqli va chiziqli bo'lmagan dasturlash, variantlarni ko'p mezonli tanlash, foydalanish.
Tashqi va o'rnatilgan ma'lumotlar bazalari va boshqalar. Biroq, kompyuter texnologiyalari loyiha amaliyotida joriy etilishining ikkinchi bosqichida, ba'zi (hammasi chegarasida) alohida kichik muammolarni birlashtirish jarayonida chinakam inqilobiy ahamiyatga ega bo'ladi.
Berilgan tartibga solish cheklovlari ostida dastlabki ma'lumotlar parametrlari maydonining uzluksiz sohasida texnik va iqtisodiy mezonlarni kompleks optimallashtirish.
Shaharning elektr ta'minotini optimallashtirish (ayniqsa, uning an'anaviy rivojlanishi sharoitida) muammosini qat'iy, kompleks hal qilish hali ham to'liq emas. Shaharlarni elektr ta'minoti tizimlarini loyihalash hozirda kompyuter texnologiyalarini joriy etishning birinchi bosqichida, xususiy hisoblash usullarini takomillashtirish bosqichida. Oxirgi 10-15 yil davomida bu borada yetarlicha tajriba to‘plangan.
Shaharlarni elektr ta'minoti tizimlarini loyihalashning alohida muammolarini hal qilish uchun ko'plab algoritmlar va dasturlar umume'tirof etilgan. Qo'llanmada shahar elektr ta'minoti tizimlarini ishlatish amaliyotida ham, ularni loyihalashda ham keng tarqalgan hisoblash usullari, algoritmlar va dasturlarning tavsiflari keltirilgan.
Tarqatish tarmoqlarini texnik-iqtisodiy asoslashda taqqoslangan ishonchlilik ko'rsatkichlarini hisobga olish kerak.
Elektr energiyasining kam ta'minlanishi va elektr ta'minotidagi uzilishlar natijasida yetkazilgan zararlar, zaxiralash uchun qo'shimcha kapital xarajatlar, turli xil avariya rejimlarining chastotasi va o'rtacha davomiyligi (podstansiyalarning to'liq qoplanishi, elektr energiyasining yetishmasligiga ta'sir qiluvchi asosiy elektr ta'minoti elementlarining ortiqcha yuklanishi) va boshqalar.
Minimal va maksimal yuklanish sharoitida normal va uzoq muddatli avariya rejimlarini hisoblash natijalariga ko'ra, iste'molchilarning terminallarida elektr energiyasining zarur sifatini ta'minlash masalalari hal qilinishi, kuchlanishni tartibga solish, reaktiv quvvat kompensatsiyasi bo'yicha chora-tadbirlar asoslanishi kerak.
Bundan tashqari, loyihada elektr ta'minotining asosiy elementlarini (ta'minot liniyalari, transformatorlar, podstansiyalarning chiquvchi ta’minlanuvchi) himoya qilish hisob-kitoblari, elektr energiyasini hisobga olish va tejash masalalari, loyihalashtirilgan tizimning ekologik xavfsizligi, elektr xavfsizligini ta'minlash, tashkiliy va iqtisodiy bo'limlar, yangi elektr jihozlarini qo'llash bo'yicha patent tadqiqotlari.
Loyihaga qo'shimcha bo'limlar kiritilishi mumkin, masalan, tuzilmalarni, liniyalarni ulash sxemalarini va xaritalarini, foydalanish yo'riqnomalarini yoki uskunalarning boshqa texnik hujjatlarini ishlab chiqish, havo liniyalari yoki kabel liniyalarining to'siqlar orqali o'tishlari, podstansiyalarning yordamchi ehtiyojlari uchun asbob-uskunalarni yanada batafsil ishlab chiqish va tanlash, shu jumladan ularning ishonchliligini baholash, elektr jihozlariga profilaktik xizmat ko'rsatish jadvallarini ishlab chiqish va optimallashtirish, elektr sexlarini mashinasozlik uskunalari va kichik mexanizatsiyalash vositalari bilan jihozlash hisob-kitoblari, elektr jihozlarini himoya qilishni hisoblash va muvofiqlashtirish; chaqmoq va kommutatsiya haddan tashqari kuchlanishiga qarshi tarmoq elementlari, ko'chalar va maydonlar uchun tashqi yoritish sxemalarini hisoblash va avtomatlashtirish, turar-joy va jamoat binolari, avtomatlashtirish sxemalarini ishlab chiqish va hisoblash (APV, AVR va boshqalar), dispetcherlik xizmatlarini avtomatlashtirish, telemexanizatsiyalash va aloqa qilish masalalari.
Energetika va elektrlashtirishning rivojlanish darajasi eng umumlashtirilgan shaklda har qanday mamlakatning erishilgan texnik-iqtisodiy salohiyatini aks ettiradi.
Energetika sanoat korxonalarini, qishloq xo'jaligini, transportni, shaharlar, ishchilar va qishloq aholi punktlarining kommunal ehtiyojlarini elektr va issiqlik bilan ta'minlaydi. Elektrlashtirish milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini rivojlantirishga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi, bu mamlakat iqtisodiy rivojlanishining o'zagidir.
Xalq xo‘jaligi uchun elektr va issiqlik energiyasining asosiy yetkazib beruvchilari energetika tizimlari hisoblanadi. Energiya tizimi - energiya va issiqlikni ishlab chiqarish, taqsimlash va iste'mol qilishning umumiy usullari bilan bog'langan elektr va issiqlik energiyasini iste'molchilarining qurilmalari, elektr va issiqlik tarmoqlaridan iborat.
Energiya tizimlari tobora kengayib borayotgan hududlarni qamrab oladi va shu bilan bog'liq holda, go'yo hudud bo'ylab tarqalib ketgan. Shuningdek, energiya tizimlarini rivojlantirishning hozirgi tendentsiyasi energiya bloklari birlik quvvatlarining ortishi va nimstansiyalarning kengayishi, nominal kuchlanishlarning oshishi va elektr tarmoqlarining uzatish quvvatlarining oshishi hisoblanadi.
Energetika obyektlarining atrof-muhitga salbiy ta'sirini cheklash bo'yicha tobora ortib borayotgan talab energiya tizimlarining zamonaviy rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatmoqda.
Elektr stantsiyalari, elektr tarmoqlari (elektr uzatish liniyalari va konvertor podstansiyalari) va elektr energiyasi iste'molchilarining qurilmalarini o'z ichiga olgan energiya tizimining bir qismi elektr tizimini tashkil qiladi. Qaysi asosiy talablarga javob berishi kerak:
- Elektr stansiyalarining ish quvvati (joriy qiymati) kun va yil davomida uzluksiz o'zgarib turadigan elektr energiyasi iste'molchilarining talabiga (shu jumladan tarmoqlardagi yo'qotishlar va o'z ehtiyojlari uchun sarflangan) mos kelishi kerak;
- Elektr ta'minotining ishonchliligi iste'molchilarning iqtisodiy asoslangan talablariga javob berishi kerak;
- Yetkazib beriladigan elektr energiyasining sifati belgilangan me'yorlarga muvofiq bo'lishi kerak;
- Ishlab chiqarilgan va iste’molchilarga yetkazib beriladigan elektr energiyasining tannarxi imkon qadar arzon bo‘lishi kerak.
Tumanning (posyolkaning) elektr ta'minoti tizimi deganda tuman hududida joylashgan va foydalanish uchun mo'ljallangan barcha kuchlanishli elektr tarmoqlari majmui tushuniladi iste'molchilarni elektr energiyasi bilan ta'minlash uchun.
35-110 kV va undan yuqori kuchlanishli elektr ta'minoti tarmoqlari va 0,4-6-10 kV kuchlanishli tarqatish tarmoqlarini ajrating.Tarqatish tarmoqlari yordamida turar-joy binolari, kommunal xizmatlar, kichik, o'rta va ba'zan yirik sanoat iste'molchilariga elektr energiyasi yetkazib beriladi.
Respublikada ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 40% gacha boʻlgan qismi hozirgi vaqtda shahar taqsimlash tarmoqlari (qishloqdagi tarmoqlar) orqali uzatiladi.
Tarqatish tarmoqlarining rivojlanishi, shuningdek, elektr energiyasining shahar aholisi hayotining barcha sohalariga doimiy ravishda kirib borishi bilan bog'liq.
Energiya iste'molining oshishi bilan elektr ta'minotining ishonchliligiga qo'yiladigan talablar o'sib bormoqda, bu esa qo'shimcha zaxiralarga bo'lgan ehtiyoj tufayli tarmoqlarning narxiga ta'sir qiladi.
Shahar mikrorayonini sifatli elektr energiyasi bilan ta’minlash aholi turmush farovonligi, mikrorayondagi korxonalarning o‘z vaqtida va talablarga muvofiq ishlab chiqarilishi, ko‘chalarni yoritish va boshqa ko‘plab ko‘rsatkichlarga ta’sir ko‘rsatmoqda.