Yaponiyani va xitoyning eng yangi iktisodiy tarixi (XX acp). Angliyaning eng yangi iqtisodiy tarixi (XX asr) Tayanch atamalar va iboralar
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
4-Mavzu boyicha maruza
|
16.5. Tashqi iqtisodiy aloqalar
Yaponiya tashqi savdoga o‘ta bog‘liqdir. Uning sanoati qayta ishlaydigan deyarli barcha xom ashyo, Yaponiya iste’mol qiladigan deyarli barcha yoqilg‘i import qilinadi. Undan tashqari Yaponiya o‘ziga kerak oziq-ovqat mahsulotlarining bir qismini ham olib kiradi. Bularning hammasi uchun haq to‘lash uchun juda ko‘p ek- sport qilish zarur. Yaponiya esa uncha ko‘p eksport qilmaydi – YaMMning 13% hajmida. Yaponiya asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha kapitalistik dunyoda 2-o‘rinni egallagan bo‘lsa, eksport bo‘yicha 3-o‘rinni egallaydi. Rivojlangan kapitalistik mamlakat- larning sanoat mahsulotlarining 18% Yaponiyaga to‘g‘ri keladi, yalpi eksportning esa 13%. Amerika okkupatsiyasi davrida o‘rnatilgan munosabatlar nati- jasida AQSh Yaponiyaning asosiy savdo hamkori bo‘ldi: AQSh- 192 16- . YAPONIYANING ENG YANGI IQTISODIY TARIXI (XX ASR) ga 25-30% tashqi savdo to‘g‘ri keladi. Hozirgi vaqtda AQSh yapon tovarlarini kirib kelishini qisqartirish niyatida bo‘lganligi sababli, Yaponiya tashqi savdo yo‘nalishlarini o‘zgartirish bi- lan shug‘ullanmoqda. Xususan, Rossiya bozoriga katta qiziqish bildirmoqda. Urushdan keyingi davrda kapital eksporti kichik edi. XX asr 80- yy. boshlarida xorijiy kapital qo‘yilmalar hajmi bo‘yicha Yaponiya 5-o‘rinni egallar edi. Kapital asosan yapon tovarlarini sotib ol- ish uchun beriladigan zayom ko‘rinishida amalga oshiriladi, ox- irgi vaqtlarda esa Yaponiya xorijdagi xom ashyo manbalarini o‘zlashtirishga kapital qo‘ya boshladi. Yaponiyada xorijiy kapital qo‘yilmalar ham uncha katta emas: chet elliklar qo‘lida Yaponiya aksioner kapitalining 4%dan kam miqdori mujassamlashgan. Bu Yevropa mamlakatlarinikidan ko‘ra bir necha barobar kichikdir. Bu hol Yaponiya uzoq vaqt davomida AQShga bog‘liq bo‘lganligi, u tomondan okkupatsiya qilinganligini e’tiborga olgan holda ajablanarlidir. Urushdan keyingi birinchi yillarda amerika korpo- ratsiyalari tabiiy resurslari yo‘q mamlakatni iqtisodiyotini tikla- nishiga kapital sarflashga shoshilmadi. Yapon korporatsiyalari amerika yordamisiz oyoqqa turdi. Yaponiyaning birinchi iqtisodiy yutuqlaridan so‘ng amerika tadbirkorlari ushbu mamlakat bilan qiziqib qolishdi, lekin Yaponiya o‘z sanoatini maxsus qonunchilik bilan himoya qilib bo‘lgan edi. Keyinchalik liberallashtirish e’lon qilindi – xorijiy kapitalni yapon sanoatining bir qator tarmoqlariga sarflanishiga ruxsat berildi. Lekin, ushbu tarmoqlarda yapon korx- onalarining holati shu daraja kuchli ediki, chet elliklar bu tarmo- qlarda hech narsaga erisha olishmadi. Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|