Yechish jarayonini m odellashtirish

— 
bir nccha ycchim i bor masalalar;
— mazmuni o‘zgaruvchan masalalar;
— isbotga moMjallangan masalalar;
— mazmuni mantiqiy fikrlashga qaratilgan masalalar.
Ushbu masalalar tizimi amaliy ahamiyatga egadir. Ushbu
masalalar mustaqil fikrlashni tashkil qilish metodlarini tanlashga 
yordam beradi.
K o‘p yechimli masalalar. BoshlangMch sin f o ‘quvchilarini 
k o ‘p yechimli m asalalarni yechishga o ‘rgatish orqali ularning
424

---

m antiqiy tafakkuri o ‘sadi, mustaqil fikr yuritish ko‘nikmasi 
tarkib topadi, matematika faniga boMgan qiziqishi oshadi va 
atrof-m uhitda sodir boMayotgan o ‘zgarishlarga teran nazar bilan 
boqa oladi.
Shu o ‘rinda “K o‘p yechimli masala nima?”, yoki “Qanday 
masala?”, - 
degan savol tugMladi. Talabalarga shu savolni 
berganda, ulardan aksariyat qismi ikki va undan ortiq usul bilan 
yechiladigan masalalarni misol keltirishdi.
Misol qilib quyidagi masalani olsak.
1-masala: Tomonlari 6 sm va 8 sm boMgan to‘g ‘ri to4rt- 
burchakning perimetrini toping.
R=2 (a+b) formulasidan foydalanib, to‘rtburchakning peri- 
metri topiladi. R=28 sm ekanligini o4quvchilar juda oson topadi. 
Endi masalaga boshqacha yondoshsak. Perimetri 28 sm boMgan 
to‘g ‘ri to‘rtburchaklarning tomonlarini toping. Bunda o‘qituvchi 
bergan savol o‘quvchini o‘ylashga majbur qiladi.
a =8sm, b =6sm ligidan a ni 1 sm ga kamaytirib, b ga I sm ni 
qo4shish natijasida bir necha javoblarni topamiz.
Shunga okxshash. a =7 sm, b =7 sm; a =6 sm, b =8 sm; a =5 
sm, b =9 sm;a =4 sm, b =10 sm; a =3 sm, b =11 sm; a =2 sm, b 
= 12 sm; a =1 sm, b =13 sm.
Endi b ni 1 sm ga kamaytirib, a ga 1 sm ni qo‘shish natijasida 
bir necha javoblarni topamiz: a=9sm, b=5sm ni hosil qilamiz. 
Olingan natijalariga 1 ni qo‘shish va ayrish orqali a=10sm, b 
=4sm: a =1 Ism, b =3sm; a =12sm, b =2sm; a =13sm, b =1 sm 
larga ega boMamiz.
Bu yerda o‘quvchilar yigMndisi 14 ni tashkil qiluvchi ikki 
natural sonning yigMndisidan foydalanishadi. Qisqacha aytganda 
masalani jadval shaklida yechsa ancha tushunarli va sodda 
ko‘rinishga keladi.