Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu


Download 3.88 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/58
Sana21.02.2017
Hajmi3.88 Mb.
#897
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   58

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

359 


zamanlardakı bir partiya iclasında dediklərinə baxaq (iyun 1957-cı il) Belə deyib 

:‖Ədəbiyyat və sənət sahəsindəki yaradıcı işlər, komunizm üçün aparılan mübarizənin 

ruhuyla çulğaşmalı, sosialist şüuru və qrup intizamını inkişaf etdirməlidir.‖ Bu tayfa 

üslubuna, təntənəli dilə, didaktik cümlələrə, qəzetə müsahibə verirmişcəsinə edilən 

çıxışların çoxalmasından ləzzət alıram. 

 Yazıçının fantaziyasına və azad iradəsinə konkret sərhəd qoyulduğu üçün, bütün proletar 

əsərlər xoşbəxt sonluqla, sovetlərin zəfəriylə bitməlidir, deməli yazıçı, kitabının necə 

bitəcəyi oxucu tərəfindən bilindiyini üçün, maraqlı bir süjet yaratmağa çalışarkən, it 

zülmü çəkməlidir. Həyəcanlı Anqlasakson romanlarında pis adam adətən cəzasını çəkər, 

güclü sakit oğlan adətən gücsüz boşboğaz qızın saqqızını oğurlayar; lakin qərb 

ölkələrində axmaq ənənəyə uyğun olmayan hekayələri yasaqlayan qanun yoxdur; buna 

görə də həmişə pis, amma romantik adamın cəzadan yaxasını qurtaracağını və yaxşı, 

amma darıxdırıcı adamın da kaprizli qadın qəhrəman tərəfindən aşağılanacağına ümid 

edirik. 


Amma sovet yazıçısının belə bir azadlığı yoxdur. Onun sonsözü qanun tərəfindən 

müəyyənləşib və sadəcə yazıçı yox, oxucu da bunun fərqindədir. Bu halda yazıçı 

oxucunun marağını diri saxlamaq üçün nə etməlidir ? Bunu etməyin bir neçə metodu kəşf 

edilib. Əvvəla, xoşbəxt sonluq fikri xarakterlərə yox, polis dövlətinə işarə olduğu üçün və 

hər sovet romanının gerçək qəhrəmanının sovet dövləti olduğu üçün, nəticədə Mükəmməl 

Dövlətin qalib gəlməsi şərtiylə, bir neçə kiçik xarakterə  - əslində yaxşı Bolşeviklər 

olsalar da – ağrılı ölüm bəxş etmək olar. Hətta bəzi gözü açıq yazıçılar işlərini elə tuturlar 

ki, kommunist qəhrəmanın son səhifədəki ölümü, xoşbəxt kommunist düşüncənin zəfəri 

mənası gəlir: Sovetlər birliyi yaşasın deyə ölürəm mən. Metodlardan biri budur, fəqət 

təhlükəli metoddur, çünki yazıçı, qəhrəmanla bir yerdə simvolu da öldürməklə, od tutmuş 

göyərtədəki gənclə bir yerdə, dəniz donanmasının hamısını yandırıb kül etməkdə ittiham 

oluna bilər. Amma yazıçı diqqətli və hiyləgərdirsə, aqibəti pis olan kommunistə kiçik bir 

zəiflik, azca – ahh, azca ! – siyasi sapqınlıq, ya da bir parça burjua eklektizmi bəxş edər. 

Bu da onun fərdi faciəsini qanuna uyğun şəkildə haqlı göstərəcək, fəaliyyətindən və 

ölümündən ötrü hiss etdiyimiz acıma duyğusuna da təsir etməyəcək. 

Yetkin bir sovet yazıçısı fabrik, ya da zəmilərdəki personajları toplayarkən, eynilə sirli 

hekayələrin, cinayət baş verəcək bir kottec, ya da qatar stansiyasında bir qrup insanı 

toplayan yazıçılar kimi hərəkət edər. Sovet hekayələrində suç fikri, bir sovet insanının 

işini, planlarını əngəlləməyə çalışan gizli düşmən biçimində olur. Sıradan sirli bir 

hekayədəki kimi xarakterlər elə göstərilir ki, sərt və hüznlü adam həqiqətən pisdirmi, və 

ya şirin dilli, nəşəli tip göründüyü kimidirmi, əmin olmuruq. Burada detektivi, Rus İç 

Savaşında bir gözünü itirmiş yaşlı fəhlə, ya da filan malın istehsalının niyə düşdüyünü 

araşdırmaq üçün mərkəzi bürodan göndərilmiş, mükəmməl dərəcə sağlam gənc qadın 

təmsil edər. Xarakterlər – məsələn, fabrik işçiləri – dövlət şüuruna sahib olmağın bütün 

tonlarını göstərəcək biçimdə seçilmişdir; bəziləri güvənilir və dürüst realistlərdi, bəziləri 

inqilabın ilk illərinə dair romantik xatirələrin daşıyıcısıdır, digər xarakterlər isə bilgiləri 

və təcrübələri olmasa da, sağlam Bolşevik intuisiyaya sahibdirlər. Oxucu, aktları və 


 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

360 


dialoqları izləyər, ip uclarına baxar, bunlardan hansının səmimi olduğunu, hansının 

qaranlıq bir sirri gizlətdiyini anlamağa çalışar. Süjet xətti inkişaf edər və kulminasiyaya 

çatanda, güclü səssiz qız, pis adamın maskasını yırtanda, onsuz da şübhələndiyimiz şeyi 

kəşf edərik – fabriki xaraba qoyan adam, Marksist terminləri yanlış tələffüz edən çirkin 

sifətli, tösmərək yaşlı fəhlə deyilmiş sən demə, bu yaxşı adam salamat yaşasın. Günahkar 

marksist irfanı sağlam, mülayim, hiyləgər adam imiş; gizlətdiyi qaranlıq sirr isə ögey 

anasının xalası uşağının gizli bir kapitalist olmasıymış. Nasist romanlarının eyni şeyi 

irqçi xətdə təkrarladığını gördüm. Ən boyat detektiv romanlara xas olan struktur 

bənzərliyindən başqa, burda ―yalançı-dini‖ örtüyü aşkarlamaq lazımdır. Göründüyündən 

daha yaxşı olduğu ortaya çıxan nərmənazik yaşlı adam, ağıllı riyakarlar cəhənnəmə vasil 

olanda, tanrının cənnətinə düşməyə haqq qazanmış, ağlı az, amma ruhu və inancı sağlam 

adamların, ürəkbulandırıcı parodiyasıdır. Bu şərtlər içində ən əyləndirici şey sovet 

romanlarındakı romantizm temasıdır. Başdansovdu seçdiyim iki nümunəni təqdim 

edirəm. Əvvəlcə Antonovun 1957-ci ildə çap olunmuş ―Böyük ürək‖ romanında bir 

hissə: 

 ―Olqa səssiz idi. 



―Ah,‖ deyə çığırdı Vladimir, ―niyə mən səni necə sevirəmsə, sən də məni elə sevmirsən 

?‖ 


―Mən ölkəmi sevirəm,‖ - dedi Olqa. 

Vladimir, ―Mən də,‖ - deyə hayqırdı. 

Olqa özünü gənc oğlanın qollarından qurtarıb, ―Daha çox sevdiyim bir şey də var,‖ – 

dedi. 


―Nədir o ?‖ – deyə soruşdu Vladimir. 

Olqa təmiz mavi gözlərini Vladimirə dikib, tezcə cavab verdi : Partiyamız.‖ 

 Başqa bir nümunəyə baxaq, Qladkovun ―Enerji‖ romanından bir parça : 

 ―Gənc fəhlə dəzgahı tutdu. Metalı hiss eləyən kimi həyəcana qapıldı, canından üşütmə 

keçdi. Dəzgahın adamı kar edən səsi ucbatından Sonya uzağa çəkildi. Sonra əlini İvanın 

çiyninə qoyub, qulaqlarının üstünü örtən saçlarını tumarladı... 

 Ardınca ona baxdı, lülə-lülə saçlarına keçirtdiyi balaca kepka İvana qəribə gəlirdi, onu 

coşdururdu. Eyni anda iki gəncin gövdəsindən sanki elektrik enerjisi keçdi. İvan dərin-

dərin köks ötürərək, cihazdan daha möhkəm yapışdı.‖ 

 XIX əsrdə sənətçinin ruhu üçün döyüşən gücləri və nəhayət sovet polis dövlətində sənətə 

tətbiq edilən təzyiqləri, kədərli şəkildə yox xoruldaya-xoruldaya təsvir etdiyimi 

düşünürəm. XIX əsrdə düha, təkcə yaşamamışdı, həm də inkişaf etmişdi, çünki ictimai 

rəy çarların hamısından güclü idi və yaxşı oxucular da proqresdən yana olan tənqidçilərin 

təmənnalı fikirlərinin təsirindən çıxa bilirdilər. Rusiyada ictimaiyyətin hökumət əliylə 



 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

361 


tamamən əzildiyi bu dönəmdə, hələ də Tomskda, ya da Atomskda yaxşı oxucular 

mövcuddur bəlkə də, amma səsləri gəlmir, qidalanma rejimləri nəzarət altındadır, 

zehinləri xaricdə yaşayan qardaşlarının zehnindən qoparılıb. İşin açar nöqtəsi budur: necə 

ki, istedadlı yazıçıların universal ailəsi milli baryerlər tanımır, eləcə də istedadlı oxucu da 

zaman və məkan qanunlarında azad, bəşəri bir fiqurdur. Sənətçini təkrar-təkrar 

imperatorlar, diktatorlar, rahiblər, puritanlar, qara cahillər, siyasi əxlaqçılar, polislər, 

poçtxana müdirləri və çoxbilmişlər əliylə yox edilməkdən xilas edənlər, oxucu 

qardaşlarımızdır. Bu təqdirəlayiq oxucunu siz üçün təsvir edim. Heç bir vicdan 

nəzarətçisi, heç bir kitab klubu onun ruhuna nəzarət edə bilməz. Onun bir ədəbiyyat 

əsərinə yanaşması, primitiv oxucunun özünü bu və ya digər personajla identifikasiya 

etməsindən, ―təsvirlərin üstündən keçmək‖ kimi gənclik həyəcanlarından azaddır. Bu 

yaxşı, təqdirəlayiq oxucu, kitabdakı qız, ya da oğlanla yox, kitabı yaradan zehinlə 

eyniləşir. Yaxşı oxucu bir rus romanında Rusiya ilə əlaqədar bilgilər axtarmaz, çünki 

Tolstoy və ya Çexovun Rusiyasının tarixdəki Rusiyadan çox, individual dühanın xəyal 

qurub yaratdığı özəl bir dünya olduğunu bilər. Yaxşı oxucu ümumi fikirlərlə 

maraqlanmaz, özəl bir obraz, təxəyyül onun üçün maraqlıdır. Onun bir kitaba sevgisi

kitabın ona qrup arasında ünsiyyət qurmağı öyrətdiyi üçün olmaz (proqressivlərin şeytani 

klişesi); kitabı sevər, çünki mətnin hər detalını içindən keçirdib başa düşmüş, yazarın 

vermək istədiyi həzzi hiss etmiş, içi başdan-başa işıqla dolmuş, emalatxanasında 

xəyallara çəkic vuran usta dəmirçinin, sehrbazın, sənətçinin sirli-sehrli təsvirlərinə baxıb 

həyəcanlanmışdır. 

 Keçmişə hissi yanaşanda, necə ki, rus yazıçıları başqa dillərdə yazanlar üçün nümunə 

olublar, eləcə də köhnə rus oxucuları da başqa oxuculara örnək olub. Bu oxucu öz oxucu 

karyerasına çox erkən yaşda başlayar, hələ uşaq otağındaykən qəlbini Tolstoya və ya 

Çexova verər, dayəsi ―Anna Karenina‖nı əlindən almaq istəyəndə belə deyər : Ah, 

yaxşısı bunu öz sözlərimlə deyim. Yaxşı oxucu ixtisar edilmiş şedevrlərdən, Karenin 

qardaşlar haqqındakı axmaq filmlərdən, tənbəllərə yarınmaq üçün möhtəşəm əsərləri 

kəsib-doğramağın bütün yollarından uzaq gəzməyi öyrənər. 

 Fikrimi cəmləyərkən, yenidən vurğulamaq istəyirəm: rus romanında Rusiyanı 

axtarmayaq; individual dühanı axtaraq. Şedevrə baxaq, çərçivəsinə yox; çərçivəyə baxan 

digər insanların üzlərinə də baxmayaq. 

 Qədim, mədəni Rusiyadakı oxucu, əlbəttə Puşkinlə, Qoqolla fəxr edirdi, fəqət eynilə 

Şekspirlə də, Danteylə də, Bodlerlə də, Edqar Po ilə də, Floberlə də, Homerlə də qürur 

duyurdu; rus oxucusunun gücüydü bu. Haqqında danışdığım məsələyə xüsusi marağım 

var, çünki əcdadlarım yaxşı oxucular olmasaydı, bu gün burda olmaz, belə danışmazdım. 

Yaxşı yazıçılıq və yaxşı oxuculuq qədər önəmli olan başqa şeylərin də olduğunun 

fərqindəyəm, fəqət hər şeydə birbaşa olaraq əsas olana, mətnə, mənbəyə, mahiyyətə 

getmək daha ağıllı işdir – ancaq bu yolla filosofu, ya da tarixçini razı salacaq, yaxud bu 

günün ruhunu məmnun edəcək nəzəriyyələr yaratmaq mümkündür. Oxucular azad 


 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

362 


doğulur və azad da qalmalıdır, mühazirəmin sonunda oxuyacağım Puşkinin şeiri, sadəcə 

şairlərə yox, şairləri sevən hamıya aiddir. 

  

Ali, uca qaydalar kimə verir-versin həzz, 



Məndən ötrü o şeylər qara qəpiyə dəyməz. 

Vergilərə etiraz eləmək səadəti - 

qismətimdə yox imiş, incimirəm mən qəti. 

Çarların saçyoldusu məni etmir narahat, 

Vecimə də deyil heç azaddımı mətbuat. 

Axmaqlar aldanırlar, senzuramız həssasdı- 

Nə vecimə senzorlar jurnala nəyi basdı. 

Bütün bunlar, bilirsiz, sözdü, sözdü, təkcə söz. 

Başqa şeylər gözümdə daha doğma, daha düz; 

İstəyir çara əyil, istəyir xalqa sığın 

Mənim üçün əzizdir mənim öz azadlığım. 

Fərqi varmı mənimçün ? Qoy canları sağ olsun. 

Şairin üzü gərək öz yanında ağ olsun, 

Əyilməsin heç kimə - nə hakim, nə əyana, 

Şair gərək özünün vicdanına inana. 

Təbiətdən ruhlanmaq, onu heyrətlə süzmək- 

Gəzmək öz kefin üçün, min cür diyarı gəzmək. 

Titrəyib coşmalıdır insanın ruhu ancaq

Sənətin və ilhamın həzzini anlayaraq. 

Bax budur xoşbəxtlik ! Budur qanun-haqq...* 

  

Şeirin tərcüməsi sərbəst tərcümədir.* 



Tərcümə: Qismət 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

363 


Lui Araqon 

 

 "Nazim Hikmət üçün" 

 

Nazim Hikmətin ölümündən üç gün sonra yazılmış dost sözü 

    

  Xeyr, yaza bilmərəm, indi olmaz, xahiş edirəm. Buraxın, mənim üçün tamamilə ölsün, 



yoxsa, daha əvvəl, altmış yaşındakı bu dəliqanlı, bu sarışın, nə həbsxananın, nə xətəliyin, 

nə yaşın təsir edə bildiyi bu insan içimdə yaşadıqca heç bir şey yaza bilmərəm. İndi 

olmaz. Daha sonra. Söz verirəm sizə, yazacağam, hətta bu jurnalda, daha başqa bir 

mövzu üzərində: Ölümündən deyil, həyatından bəhs edəcəyəm. 

      Şənbə səhəri satın aldığım «Znamya» jurnalının son sayını evdən çıxarkən özümlə 

götürmüşdüm. Jurnalda Nazimin «Les Romantiques» (―Romantiklər‖) adlı romanının son 

hissəsi vardı. O zamanlar hər kəs onun deyil, Papa XXIII Jeanın ölümünü gözləyirdi. Hər 

saat radioların başında. Və bazar ertəsi səhəri Papa hələ yaşayırdı ... Nazimə gəlincə, bizi 

heç xəbərdar etməmişdi, can vermədi, belə ayaqda, bir nərdivanı çıxarkən, qəflətən öldü. 

Yaşayarkən öldü. Bir ağac kimi aşdı. İcazə verin, mənim üçün tamamilə ölsün. O zaman 

yazaram jurnalınıza, uzun- uzun, mənim üçün, başqaları üçün nə məna daşıdığını, burada 

yazaram, bəlkə, gələcək ay, yaza qədər icazə verin mənə, iyula qədər, ona çox yaraşan 

iyul ayına qədər icazə verin. Bundan on səkkiz il əvvəl həbsxanada böyük türk mistik 

ədibi Mövlana Cəlaləddin, ya da iranlı Ömər Xəyyam kimi rübai formasında yazdığı bu 

dörd misranı anlayacaq qədər buraxın mənə:  

     


   «Fasilə...» - deyəcək bizə bir gün təbiət anamız, -  

   «gülmək, ağlamaq bitdi, uşağım...»  

    «Və təkrar ucsuz-bucaqsız başlayacaq:  

   «görməyən, danışmayan, düşünməyən həyat ... »  

     

   Yurdunun bazar ertəsi günü, səhər, onun enişindən dərhal bir-iki saat sonra telefon. 



Nazim. Ey ölüm, günümüzdə nə də sürətli gedirsən! İki saat belə keçmədən bütün 

Avropanı keçmiş, məni axtarmış, ürəyimə işləmişdin, ey ölüm, telefonla gələn, 

görünməyən, düşünülməyən, daha bir sözdən, bir addan başqa, bir şey olmayan ölüm və 

xeyr deyirəm, Nazim ola bilməz. Bəli, O, Nazim ... Ta özü, başqası deyil. Bütün insanlar 

kimi o da. Və şeirindəki bir uşağı xatırladım:  


 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

364 


     

   «Rəcəb, damdan düşər kimi qarışdı sözə:»  

   «Hərbə girdiyin zaman, bir gavur öldürüb»  

   ……«bir qurtum ehtiva etsənsə qanını»  

   ……«qorxu qalmazmış.»  

     


   Mən onun qanından bir damla içməyəcəyəm. Danışmayan ... ucsuz-bucaqsız həyat ... 

Nazim, səndən mənə ilk dəfə 1934 - də danışdılar, sən həbsdə idin, o zaman bir şeylər 

yaza bildim. Dostluğumuz otuz il davam etməyəcəkdi. Nə qədər az, otuz il. 1950-də, 

bizlər: yəni türk xalqı, dünyanın hər guşəsindəki şairlər səni həbsdən qurtardığımız 

zaman, bir on dörd iyul günü dhsdoğru həyatın içinə daldın. Amma bu il, 

səbirsizliyindən, iyulu gözləyə bilmədin ... Həbsanə xaricində on üç il, ya da buna yaxın 

bir şey, qırx səkkizindən altmış birə qədər, gözəl bir yaşam bu. On üç il, çox şey. 

Həbsanə xaricində öldün, bu da çox şey. Çünki öldün. Bu fikrə alışdıracağıq özümüzü. 

İnsan mənzərələrini sənsiz xəyal etməyə çalışacağıq... Sənin deyiminlə, mənzərəni bu 

ağac olmadan xəyal etməyə çalışacağıq. Ucsuz-bucaqsız həyatı ...     

 

   6 iyun 1963  



   

    



   Türkcədən uyğunlaşdırdı: Turan 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

365 


Mişel Monten 

 

 

Esselər 

 

   1533-cü ilin 23 fevralında Fransada anadan olan Monten dünya ədəbiyyatına esseist 



kimi daxil olmuşdur və o, bu janrın yaradıcısı sayılır. O Fransada şəhər parlamentində 

çalışıb, bu illərdə Monten ən yaxın dostunu itirir, ömrünün sonuna qədər onu ağrı ilə 

xatırlayır. 1565-ci ildə evlənir. Altı uşağından ancaq biri yaşayır. 1568-ci ildə atası ölür 

və ailənin bütün maddi və mənəvi məsuliyyəti onun üzərinə düşür. Fransada davam edən 

katoliklər və provoslavlar arasındakı dini düşmənçilik münasibətlərində vasitəçilik edir. 

Böyrək xəstəliyinə tutularaq 1580-ci ildə tutduğu vəzifədən uzaqlaşır, Avropaya səyahətə 

çıxır. Səyahət vaxtı ―Yol qeydləri‖ni yazır. Romada olarkən onu şəhər bələdiyyəsinin 

başçısı seçirlər və o məcburən geri qayıdıb işləmək məcburiyyətində qalır. IV Henri 

hakimiyyətə gələndən sonra onu məsləhətçi olmağa dəvət edir, Monten isə bu dəvəti 

kübarcasına rədd edir. Bundan sonra 1592-ci ilə qədər, yəni ölümünədək bütün ömrünü 

esselərə bağlayır. Montenə görə insanın ən vacib vəzifəsi birinci insan olmağı 

öyrənməkdir. 

      

Zalımlıq haqqında 

    


   Fikrimcə, fəzilət daxili aləmimizdə olan bəsit xeyirxahlıq meyillərindən fərqli olaraq 

daha ali bir şeydir. Doğuluşundan xeyirxah, ağıllı olan ruhlar eyni addımlarla yeriyirlər 

və davranışlarında fəzilətli bir ruhu təmsil edirlər. Ancaq fəzilət özünü rahatca ağlın yolu 

ilə getməyə kifayətlənməkdən daha böyük, daha təsirli bir səy tələb edir. Yumşaq və 

üzüyola xarakterli insanlara qarşı edilən hərəkətləri düzgün başa düşmək üçün bu 

xeyirxah və yerində bir hərəkətdir. Daha yaxşısı isə odur ki, sizə qarşı edilən hər hansı bir 

hərəkət sizi çox yaralayanda intiqam arzusu ilə yaşamaq əvəzinə, ağlın silahlarından 

istifadə etmək və çətin bir döyüşdən sonra uğur qazanmaqdır. İlk halda xeyirxah iş 

görmüş, ikinci halda isə fəzilətli iş görmüş olursunuz. Birinci davranış, ―xeyirxahlıq‖, 

ikincisi isə ―fəzilətdir‖. Bəlkə də, buna görə Allahın xeyirxah, güclü, comərd və adil 

olduğunu deyirik, amma fəzilətli demirik. Çünki o gördüyü işi səy sərf etmədən edir. 

 

    



 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

366 


Niyyətimiz hərəkətimizi aydınlaşdırır 

   


   Deyirlər ki, ölüm bizi bütün çətinliklərdən xilas edir. Amma mən başqa cür insanlar da 

görmüşəm. Öz imkanlarımızın və gücümüzün xaricində olan şeylər üçün and 

içməməliyik. Çünki hadisələr həmişə bizimlə bağlı deyil və həqiqi mənada əlimizdə olan 

yeganə şey istəməkdir: İnsanın vəzifələri ilə əlaqəli bütün qaydalar mütləq istəklə 

reallaşır. 

   Başqalarına aid malları əlində saxlayan və bunu dərk edərək vicdan əzabı çəkdiyi üçün 

vəsiyyəti ilə ölümdən sonra bu mallardan qurtulmaq istəyən bir neçə insan tanımışam. Bu 

qədər vacib bir şeyin sonraya saxlanılmasının, xətalarını bu qədər az bir peşmanlıq hissi 

və zərərlə ödəmək istəməklərinin heç bir mənası yoxdur. Daha artığını verməlidirlər. Bu 

nə qədər cansıxıcı və narahatlıq yaradan bir şey olsa da, bir o qədər də yüksək 

qiymətləndirilərək tərifə layiq olurlar. 

   Bu adamlar, həyatı boyunca gizlədikləri nifrəti etiraf etmək üçün son nəfəsi gözləyən 

insanlar, günahlandırdıqları adamın özünü kinlə xatırlamasına nail olaraq artıq qürurlarını 

heç düşünmədiklərini açıqca göstərirlər. Pis mühakimələrini özləri ilə birlikdə öldürmək 

əvəzinə, kinlərini özlərindən sonraya saxlayaraq ölümə hörmətsizlik edirlər. 

   Əgər edə bilsəydim, həyatımın açıq şəkildə demədiyi bir şeyi ölümümün də 

deməməyini istəyərdim. 

    



  

  Tərcümə edən: Fərid 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Ədəbi söhbətlər. Müsahibələr.”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 



Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 



 

www.kitabxana.net

 



 

Milli Virtual Kitabxana 

 

367 


Xorxe Luis Borxes 

 

«Don Kixot»da gizli magiya 

 

Ola bilər ki, bu tipli qeydlər artıq söylənilib, özü də dəfələrlə; məni onların 



orijinallığından çox həqiqiliyi maraqlandırırdı. Digər klassik əsərlərlə müqayisədə 

(«İlliada», «Eneida», «Farsaliey», Dantenin «Komediyaları», Şekspirin faciə və 

komediyaları) ―Don  Kixot‖  realist kitabdır;  bununla belə bu realizm XIX əsr 

realizmindən fərqlənir. Cozef Konrad yaza bilərdi ki, bütün qeyri-təbii şeyləri 

yaradıcılığından  silib çıxarır, çünki bunun varlığına imkan yaratmaq gündəlik həyatda 

möcüzəni inkar etmək demək olardı; bilmirəm, Migel de Servantes bu fikirlə 

razılaşardımı, ancaq mən əminəm ki, «Don Kixot»un öz forması etibarilə prozaik və real 

dünyanı poetik və uydurma dünyaya qarşı qoymağa məcbur edərdi. Konrad və Henri 

Ceyms gerçəkliyə roman paltarı geyindirmişdilər, çünki onlar bunu poetik hesab 

edirdilər; Servantes üçün reallıq və poetiklik – antonimlərdir. O, «Amadisin» geniş və 

naməlum coğrafiyasını Kastiliyanın tozlu yollarına və çirkli sarayına qarşı qoyurdu; 

Yanacaqdodurma stansiyasının xidmətini parodiya ruhunda təsvir edən günümüzün 

romançısını təsəvvürümüzə gətirməyə çalışaq. 

Servantes bizim üçün XVII əsr İspaniyasının poeziyasını yaradardı, ancaq onun üçün nə 

bu əsr, nə də həmin İspaniya poetik olmayacaqdı; Lamançı xatırlayanda kövrələn 

Unamuno və ya Asoripa, yaxud Antonio Maçado tipli adamları anlamayacaqdı. Onun 

əsərinin mənası sehrli, möcüzəli bir şeyin bura salınmasını qadağan edirdi; ancaq o, bu 

strukturda iştirak etməliydi, heç olmazsa müəyyən şəkildə, bilavasitə, detektiv romanı 

parodiya edən cəza və sirr kimi. Servantes talisman və sehrbazlığa qatıla bilməzdi, ancaq 

o, fövqəltəbii şeyləri çox incə və səmərəli üsulla aça bilirdi.  Ürəyinin dərinliyində 

Servantes fövqəltəbii şeylərə inanırdı. 1924-cü ildə Pol Qrussak yazırdı: «Servantesin 

topladığı ədəbi məhsul latın və italyan təsirinin bəzi hələ naməlum çalarları ilə əsasən 

pastoral və cəngavər romanları, Əlcəzair əsirləri üçün söylənən təsəlliverici sehrli 

nağılların bazasında boy atmışdı. «Don Kixot» bu uydurmalara qarşı nəinki anti zəhər 

kimi bir şey idi, daha çox onlarla vidalaşmanın tam gizli nostalgiyası idi‖. 

Gerçəkliklə müqayisədə hər hansı roman müvafiq ideal planı xatırladır; Obyektivlə 

subyektivi, oxucunun dünyasıyla kitab dünyasını qarışdırmaq Servantesin xoşuna gəlirdi. 

Üz qırxmaq üçün ləyənin dəbilqə olub-olmaması müzakirə edilən hissələrdə bu problem 

açıq şərh edilir; nəzərə çarpdırdığım kimi, digər yerlərdə müəllif bunu saman altdan 

yeridir. Birinci fəslin altıncı hissəsində ruhani və bərbər Don   

Kixotun kitabxanasını nəzərdən keçirirlər;  təəccüblüdür ki, kitablardan biri Servantesin 

«Qalateya» kitabıdır və bəlli olur ki, bərbər onun dostuymuş, – bu kitablardan o qədər də 

xoşu gəlməyən bərbər deyir ki, müəllif şerlərə baxanda bu cazibəli əhvalatları qoşmaqda 


Download 3.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling