Yodgorliklarini

interyerlami ishlab chiqish
alo h id a m u ­
h im vazifa hisoblanib, bu n d a tanlangan uslub yodgorlikning tarixiy 
va badiiy jih a tla rin i o 'z id a m ujassam lashtirishi lozim . S hu bois 
yodgorlik xo n alarin in g ichki k o 'rin ish larin i loyihalash quyidagi 
uslublarda olib borilishi m aqsadga muvofiq:
a) aynan tarixiylikni tiklash;
bu uslub yodgorlik b u n y o d etilgan 
davrga xos b arch a buyum va uskunalar yoki ularning nusxalarini 
interyerda q o 'llash , joylashtirish va an 'an av iy jihozlash tartibiga 
am al qilishdan iborat; bunda tegishli adabiyot bilan tanishish, arxiv 
m anbalariga m urojaat qilish va m uzeyda ishlashga to ‘g‘ri keladi;
b) keskin farq berish (kontrast) uslubi;
bu n d a yodgorlikdagi 
m avjud in tery er sh akllari o ‘rganib chiqilib, x o n a m eb ellari va 
jihozlarini butunlay boshqa tartibda. qadimiyat va yangilik orasida- 
gi uyg‘unlik m u n o sab atlarin i, yangilik shakllarini b o ‘rttirish ta r- 
tib id a n kelib ch iq ilad i;
c) nozik farqlash (nyuans)
yoki yaqinlashtirish uslubi; bu uslub 
ham yodgorlik xonalari va ulam ing kompozitsion tuzilishini o ‘rganish, 
yodgorlikdagi mavjud ilg‘o r a n 'an a lam i rivojlantirishga asoslanadi, 
ushbu a n ’an alam i talqin qilish m ebel va xona jihozlarini a n 'a n a v iy
shakllarda, yangi funksiyalaiga m os tartibda q o ‘llashdan iborat.
H ar b ir m e ’m o riy o b id a o ‘ziga xos, qaytarilm as sh ak llarg a 
ega. S h u n in g u c h u n h a m , y o d g orlik larning in te ry e rla rin i ish- 
lash da 
m a ’lum b ir q o lip — shablonga bo 'ysu n ish m u m k in
em as. C h u n k i x o n alarn i h a r safar m uayyan funksiyalaiga m o s- 
lashtirish talab q ilin ad ik i, b a rc h a ishlar shu funksiya m a z m u - 
n id an kelib c h iq ad i. S hu bois m uayyan b ir yodgorlik m a ’lum bir 
x izm at sohasiga m o slash tirilar ekan, dem ak, bu m u h im ishga 
xususiy yo n d ash u v talab qilinadi.
M oslashtirish loyihasida u m u m iy rejadan tashqari x o n a la rn i 
jih o zlash , 
shqffbf to ‘siqlar o'matish
kabi m asalalar h am k o lriladi. 
K o n stm k tiv m u a m m o la r, m asalan, a w a l y u k -o g‘irlik tu s h m a -

---

gan joylarga yangi vaziyatda yuk tu sh ish i m u am m o si h a l etiladi. 
Y ong‘inga qarshi tad birlar belgilanadi. O bid aning m u h an d islik - 
texnikaviy jih ozlari ob id ad an yangi m aq sad lard a fo y d alanish ni 
k o 'z d a tutibgina qolm ay, sh u b ilan b irg a un i saqlaydi ham .
M uhandislik tarm og’ini loyihalashda ko‘p o ‘ziga xosliklar m av­
jud. S hun ga k o ‘ra bu ishda t a ’m irc h i-m e ’m o r ishtiroki shart.
T a ’mirlash loyihasini amalga oshirishdagi o'ziga xosliklari. 
T a ’m ir ja ra y o n in in g xususiyatlari, u n in g tiy n atid an kelib ch iq a- 
di. T a ’m ir ob id an i ochib tik lashdir. B a ’z a n
ta ’mirlash to ‘xtatilib, 
qayta tadqiq qilinadi.
Yangi o c h ilg an m a ’lu m o tla r t a ’m ir loyi­
h asin i q ay ta ishlashga m a jb u r q ilish i m u m k in . Ish q im m a t- 
lashadi va sekinlashadi, n aq sh yoki su rat och iisa, u larn i saqlash 
u c h u n m axsus ta d b irlar k o ‘rish z a ru ra ti tu g ‘iladi.
T a ’mirlash asosan qo’lda bajarilishi lozim. U nga kam yob hu n ar- 
m and-m utaxassislar: m asalan, yog‘o c h o ‘ym akorlar, n a q q o sh lar 
va h.k. jalb qilinadi.
T a ’m irla sh d a 
qo'Uanadigan ashyolar
a so san t o ‘rt g u ru h g a
kirad i:
1-guruh — q o ‘llanilgan yoki un g a yaqin ash yo lar — to sh , 
g‘isht, sopollar va h.k. Tosh a w a l o lin g an jo y id an olinishi m a ’qul. 
M axsus buy urtm a bilan g ‘isht tay y o rlan ish i m u m k in . A shyolar- 
ning keyin h a m saqlanishini o ‘ylash kerak.
2 -g u ru h — maxsus ta ’m irlash u c h u n tay y o rlang an zam onaviy 
m a teria llar loyihachining m aqsad ig a k o ‘ra k o 'rin ish id a n a w a lg i 
ash y o d an keskin yoki sal farqlanishi yoki m u tla q o farqlan m asli- 
gi m u m k in . G ‘isht tushib ketgan jo y d a o ‘rn in i m axsus qo rish m a 
bilan to id ir is h im koniyati bor.
3-gu ru h — yangi, ko‘p ro q konservatsiya u ch u n saqlashda foy- 
dalaniladigan ashyolar. U lar strukturaviy m ustahkam lash, biologik 
jih a td a n zararsizlantirish u ch u n ishlatiladi. ShafTof ashyolar bug‘ni 
ch iq a z a d i, suv k irg ‘izm aydi, le k in ch id am siz. U la m i te z -te z
yangilab turish zarur.
4 -g u ru h — k o ‘rinm ay d ig an jo y lard a ishlatishi m u m k in b o ‘lgan 
z a m o n a v iy ashyolar,
B u g uruhlardagi ash yo lar a w a lg i ash y o lard a n fizik xossalari 
bilan keskin farqlanm asligi kerak. X ossalari keskin farqlansa, 
t a ’m ir u ch u n noxush o q ib a tlar p ay d o b o ia d i.

---

O bida tevaragi b eto n yoki asfalt bilan farshlanm asligi m a'qul. 
C h u n k i u la rn in g ta g id a n am yig‘lib, o b id a d ev orlariga chiqa 
b o shlay di. S h o ‘rxok h am payd o b o ‘ladi. T osh yoki g‘isht qum
ustiga yotqizib farshlangani m a'q u l.
G ‘ishtlarni tozalash da qum bilan tozalash usulini q o ‘llamaslik 
kerak. G ‘isht pishirilganda va uzoq m uddat havoda b o lg a n d a sir- 
tid a zich qo biq h o sil q ilad i. T a 'm ir ish larin ing xususiyatlariga 
k o ‘ra ish h aqi va m u d d a ti kabi m ezonlar b o sh q ach aro q olinadi.
T a 'm irla sh d a lo y ih ach in in g vazifalari yangi in sh o o t loyiha- 
ch isin ik id an an ch a farq qiladi. U ning asosiy vazifasi — n azo rat 
em as, balki ta 'm irg a ilm iy-tex nik rahbarlik qilishdir. T a ’m irch i- 
loy ih ach i ish jo y id a o ‘z k o ‘rsatm alarini m axsus d aftarga yozib 
b o rad i. U sta lar b ajarilganligini ham qayd etadi. D aftard a rasm
y o ki sxem a k abilar h a m chizilishi m um kin. T a ’m irlash jaray o n i- 
n i o ‘zid a aks ettirg an d a fta r keyin davlat arxiviga topshiriladi.
L o yihachi z a ru r b o lg a n taqd ird a o ‘zga m utaxassislarni — 
arxeolog, konstruktor, rassom va boshqalam i ishga chaqiradi. Z arur 
h o lla rd a ishn i t o ‘x ta tib q o kyishi m um kin. L o y ih ach i obid an i 
t a ’m irlagandan keyin kom issiyaga topshirishda q atnashishi lozim. 
T a ’m irlashning hisoboti ishning so‘nggi bosqichi hisoblanadi.
H iso b o td a o b id a n in g qisqa t a ’rifi, ta d q iq iy ishlar b ay o n i be- 
riladi. A yniqsa, t a ’m ir v aq tid a topilib, loyihada kerakligicha aks 
etm ag an daliU ar to ‘la k o 'rsatilad i. K eyingi q atlam lard an xalos 
b o ‘linishi, tik lan g an jo y lar, u la r uch u n d alillar k eltirilad i, k i­
ritilg an o ‘zgarishlarga k a tta e 'tib o r beriladi.
T a ’m ir h ajm i ju d a k a tta b o ‘lganda 
ijroiy chizmalar
beriladi. 
U larn in g m aqsadi ikkita: 1) t a ’m ird an keyingi h o latn i k o ‘rsatadi. 
0 ‘Ichov yo ki io y ih a ch izm alarid an farq lan ad i, lekin u la r h am
o ‘lc h o v c h iz m a la ri b a jarg an vazifani b ajarad i, y a ’n i keyingi 
ish larg a as os sifatida fo y d alan ilad i; 2) ta 'm ir ja ra y o n in i kuzatish 
im k o n in i b erad i. Ijro iy c h iz m a la r q ilin g an ish la m in g k a rto - 
g ram m asi vazifasini bajaradi.
T a ’m ir loyihasi m u h o k a m a qilingan m ajlis b ay o n n o m alari 
h a m hisobotga qo'shiladi. 
Ta 'mirlash
tashkilotiga va 
muhofaza ido- 
rasiga
h iso b o tlar topshiriladi.
H iso b o tn in g asosiy m a z m u n i m a tb u o td a yoritiladi.

---

S a v o lla r
1. T a ’m irlash n in g m u s a w a d a lo y ih a sid a q a n d a y m a sa la la r hal etiladi?
2 . T a 'm irla sh loyihasiga n im a la r (q a n d a y hu jja tla r) ilova q ilin ad i?
3 . Q an d ay hollarda ishchi loyiha tuzilad i?
4 . N im a u c h u n hisobot t a ’m irla sh lo y ih asin in g y ak u n lo v ch i b o sq ic h i deb 
h iso b ian a d i?
5. Yodgorlikni yangi fnnksiyaga m o slashtirish loyihasi q an d a y h ollarda ishla- 
n ad i? U n in g o ‘ziga xos xususiyatlari n im a la rd a n iborat?
6 . N im a u ch u n yodgorlikda g ‘ishtlarni q u m bilan tozalash tavsiya etilm aydi?
7 . L oyihachi ustakm m ig ish lari u stid a n n a z o ra t qilish k erak m i yoki ilm iy- 
te x n ik rah b arlik qilish kerakm i?
8 . Ijroiy c h iz m a la r nim a? Q a n d a y h o lla rd a ijroiy c h iz m a la r qilin ad i?