Yodgorliklarini

3 .4 . T a ’ m irlash lo yih alari tu rla ri va ularning ijro s id a g i 
o ‘zig a xosliklar
T a ’m irlash lo y ih asin in g o d d iy lo y ih adan asosiy far-qi s h u n ­
daki, u n in g neg izin i e rk in ijod em as, balki an iq tadqiqiladi. S h u n in g u c h u n h a m , b u loyiha ilm iy xarakterga e g a .
L o yih aning ta rk ib iy qism i — qabul qilingan y e c h im n i aso s- 
lashdir. T a ’m irlash loyihasi h ajm jih a tid a n o ddiy lo y ih a d a n k atta 
b o ‘ladi. T a’m irlash boshlangunga qadar aksari t o l a ishlangan loyiha 
qilib b o klm aydi.
Ta'mirlash loyih a la ri tu rla ri. D astlab ta ’m irla s h n in g m u sav - 
vada (eskiz) loyihasi ishlanadi. K eyingi bosqichda loyiha m u k am - 
m a lro q b ajarila d i. 
Yakka bosqichli loyiha
a w a l t a ’m irlan g an , 
k ichik roq o b id alarg a ishlatilad i. 
Musavvada loyihasida
t a ’m irlash
uslubiyati, keyingi q a tla m la rg a m u n o sab at, q o ‘shim ch_alar k iri- 
tish . b in o d a n y an g ich a fo y d ala n ish bilan bog‘liq m a s a la la r hal 
etiladi. 
Loyiha
t a ’m irlash d a n o ld in yurm aydi, balki ta 'm irla s h n in g

---

h a m ro h i b o ia d i. T a 'm ir ishlangan lo y ih ad an b a ’z an a n c h a farq - 
la n ad i. Shuning u ch u n ham , u ch in c h i b o sq ich — 
hisobot
z a ru - 
rati tug ‘iladi. U nda h am m a tadqiq va ta 'm ir aks etadi. Loyiha far- 
m o n d o ri b ilan m uh o k am a qilin adi. B u n d ay id o ralar b ila n lo y i- 
h alash topshirig'i va yangi m aqsadga m u v o fiq lashtirish h a m keli- 
shiladi. Bu ishga ilmiy ja m o atch ilik h am tortilad i.
T a ’m irlashning m u sa w a d a loyihasi ishlab ch iq ish ja ra y o n id a
ta d q iq o t b o ‘lim lari yetarli d arajad a yaxlit h o la tn i b erm aganligi 
sababli m usaw ada m atnida ikki narsa yoritilishi kerak: 1) obidaning 
h o zirg i holati, dastlabki va keyingi q atlam lari; 2) o b id an in g qaysi 
q ism la rin i ilm iy jih a td a n ta sd iq lan ib , t a ’m irla sh m u m k in lig i. 
O b id a n in g turli davrlarga m a nsubligini k o ‘rsa tish u c h u n ta rh d a , 
q irq im d a, tarzda k arto g ra m m alar beriladi.
Im k o n iy at doirasida dastlabki va keyingi h o la tla m in g t a ’m ir 
ch iz m alari beriladi.
K o ‘p hollarda ilm iy jih a td a n ta sd iq to p ilm a g a n q ism lar yax­
litlik u ch u n soddalashtirilgan h o lda b o ‘lsa-d a tik lan ad i. L oyihada 
ilm iy tasdiqlangan va ta sd iq la n m ag an q ism lari ajratilish i kerak. 
M u s a w a d a loyihasida q ab u l q ilin g a n y e c h im la rn in g sab ab lari 
isbotlanishi lozim . B uning u c h u n o b id a n in g tarix iy va badiiy ah a- 
m iy ati, keyingi q atlam larnin g q im m ati, u la rn in g qaysilari o b i- 
dag a badiyan salbiy ta ’sir k o krsatishi b ay o n etiladi.
L o y ih a d a t a ’m irlash a n sa m b ld a g i b a d iiy b o rliq lik la m in g
o kzg arish i k o'rsatiladi va n ih o y a t o b id a d a n k e y in c h a lik fo y d ala­
n ish m um kinligi h am n azard a tutilad i.
L o yihada t a ’m irdan keyingi h o la tn i k o lrsatish b ilan kifoyala- 
nilm ayd i, balki bajariiadigan ishlar h a m k o krsatiladi. B u ishlar 
k o ‘p r o q ch izg ilar q a to rla ri (sh trix lar) y o rd a m id a k o ‘rsatilad i. 
L o y ih ad a asosiy o ‘lc h am la r va b a la n d lik la r k o ‘rsatiladi. S h u - 
n in g d ek , chiziqli m asshtab h a m k o 'rsa tilish i sh a rt. T ik lan ad ig an
qism larda esa ular batafsil k o ‘rsatiladi. M u saw ad a loyihisida obidani 
m u s ta h k a m la sh c h o ra la ri h a m k o 'rsa tila d i. K e y in c h a lik u larg a 
ta y a n ib m axsus m u h an d iso n a m u sta h k am lash loyihasi ishlanadi.
L oyihaga quyidagilar ilova qilinadi:
— tarixiy m a ’lum ot;
— m e'm o riy -arx eo lo g ik o ‘lch o v lar to 'p la m i;

---

— arxeologik ishlar hisoboti;
— m u h a n d iso n a xulosa (konstruksiyasi, buzilish ja ra y o n in in g
o ‘tish i va u n in g sabablari);
— n a q sh la r va dev oriy su ra tla r to ‘g‘risidagi xulosa n a m u n a - 
la m in g lab o rato riya analizi va boshqa materiallar.
T a ’m ir h a jm i m u s a w a d a loyihasida to ‘la an iqlana olinm asligi 
sababli u n d a sm e ta hu jjatlari dastlabki