Yodgorliklarini

3 . 1 .2 -r a s m . Ravoqni linga yordamida tiklash va ravoq oralig'ida havo 
yurish kanali - “xataba"ning qoilanilishi.
3 .2 , Tarixiylik va haqiqiylik
0 ‘zbekiston m e 'm o riy y o d go rliklarin i t a ’m irlash ishi b u - 
g u n g i kunda yuksaklikka k o ‘tarildi. B utu n R espublika h u d u d id a 
k o ‘p la b osori a tiq a la r t a ’m irlan ib , k o ‘z q u v o n ad ig an v a x a lq a - 
ro am aliyot tan oladigan yutuqlarga erishildi. S o ‘nggi y a rim a srlik
d a v r ichida ulkan ta'm irchilik m aktablari yuzaga keldi. Ju m lad an , 
S a m a rq a n d , B uxoro, Xiva, T o sh k en t, S h ah risab z kab i ta rix iy
sh a h a rla r o ‘z t a ’m irchilik m aktab va m ark azlarig a ega. Bu y erda 
y e tish ib ch iq q an t a ’m irc h i-u s ta la r b ugungi k u n d a Q o z o g 'isto n , 
T u r k m a n is to n , M a la y z iy a k ab i q a t o r m a m la k a tla r d a 0 ‘rta
O siy o m e ’m orchiJik sir-u asrorlarin i eg allag an lik larin i n a m o - 
yish qilishmoqda. M ana shu t a ’m irchilik am aliyotini ko‘rib ch iq ar 
e k a n m iz , t a ’m irla n m a g a n o b y e k tla r ic h id a S a m a rq a n d d a g i 
B ib ix o n im m asjidi kabi ju d a h am e h tiy o tk o rlik b ila n q ism a n
tik la n a y o tg a n im o ra tla rd a n b o sh la b , T o s h k e n tn in g C h o rs u
m a y d o n i yaqinidagi J o m e ’ m asjidi sin g ari b u tu n la y y a n g ila n -

---

g an va Xiva I c h a n q al'a sid a g i hovli usti yang ich a k o n stru k siy a 
b ila n yopilib, re sto ra n g a aylan tirilgan m ad rasa kabi b ir-b irid a n
keng farq qilu vchi y o n d ash u v n i k o ‘ram iz. D em ak, m e 'm o r iy
yo d go rlikn ing tik la n ish i lozim b c ‘lgan qism in i qay d a ra ja d a
a n iq lash n ih o y a td a m u sh k u l m asala b o 'lib , u ta ’m irc h ilik n in g
bosh masalasi hisoblanadi. Bunda doim o “ Q ay darajada ta 'm irla sh
lo z im ? ” d eg an savol h a m m a vaqt k o ‘n d alan g b o klib tu ra v e ra d i. 
T u rli davrda m u tax assislarn in g bu savolga jav o b i tu rlic h a b o ‘lib 
q o laveradi. B iroq t a ’m irc h ila r old id a m a ’lu m d av r e h tiy o jla ri- 
d a n kelib ch iq ib , m e ’m o riy yod g o rlik nin g badiiy x u su siy atlari 
va m o d d iy b o rlig 'ig a z a ra r y etk azm ayd ig an , ak sin c h a , u n in g
sa q la n ib q o lg a n q is m id a n fo y d a la n ib . d a stla b k i q iy o f a s in i 
t o ‘la ro q ifod alab b e rish im k o n iy atin i to p ish m asalasi q o ‘yilishi 
lozim .
B inobarin, b iro n -b ir qism i buzilgan yoki badiiy b ezak larig a 
anchagina p u tu r yetgan yodgorlikni ta ’m irlash haqida tu rlic h a fikr 
m avjud b o 'la d i, dedik. B uning birinchisi, yodgorlik q a y h o la td a
yetib kelgan b o ‘lsa, o ‘sha shaklda saqlab qolish h aqidag i fikr. Bu 
fikr tarafd o rlarin i o ‘ziga xos « ta'm irsiz ta 'm irch ilar» d e b aytsa 
b o ‘ladi. Ik kinch i g u ru h d a agar yodgorlikning b u zilg an q ism in i 
tiklashga yetarli d alil-isb o t b o ‘lsa, tiklash lozim deb h iso b la y d i- 
g an lar borki, u la r fan d a ‘‘tarixiy h a q iq atc h ilar” deb atalad i. A gar 
b irin ch i g u ru h ta ra fd o rlari yodgorlikni u m u m a n ta ’m irsiz, o ‘z 
holatida saqlash kerak desalar, ikkinchi guruh tarafdorlari y o d g or­
likning vayrona qism ini e'tirozsiz ta ’m ir qilishni yoqlaydilar. Y ana 
u chinchi bir nuq tay i n aza r h am m avjudki, unga k o ‘ra n im a b o ‘lsa 
h am , yodgorlik t o ‘Ia tiklanishi lozim deb hisoblanadi. Y o d g o rlik ­
ni saqlash d eg a n d a h a tto k i vayrona holatidagi o b id a larn i h a m
yangilash lozim deb qaraladi. K o‘p in ch a bu g 'o y a ta ra fd o rlari sh u
so h a m utaxassisi b o ‘lm ag an o d am lard an ib o rat b o ‘ladi. N ih o y a t 
fan d a yan a b ir n u q ta y i n az a r m avjudki, u n ing ta ra fd o rla ri h a r
b ir yodgorlikka a lo h id a yondashuv lozim ligini t a ’kidlashadi. U la r 
lozim b o ‘lganda m e 'm o riy yodgorlikni o ‘z h o lich a saqlash , ta la b
etilg an d a un ing b a 'z i q ism larin i tiklash, ag ar kerak b o ‘ Isa, k a t- 
tag in a qayta q u rish n i h a m bajarishni e ’tiro f etishadi. B u n in g a s o ­
siy m aqsadi t a ’m ir usu lin i ta n lash d a im o ratn in g k o n stru k tiv va

---

badiiy xususiyatlariga ziyon yetkazmay, aksincha uni tolaqonligicha 
k o ‘rsata olish xususiyati sanaladi.
S h un day qilib, m e'm o riy t a ’m irch ilikd a quyidagi usullam i 
q o ‘llash m um kin:
— o ‘z ho lich a saqlash;
— yodgorlikni vayrona h o lich a m ustahkam lab saqlash;
— e'tiro zg a olib kelm aydigan takliflar asosida konstruktiv va 
b a d iiy qism larini qism an tiklash;
— yodgorlikni to 'lalig ich a tiklab, asl k o ‘rinishiga olib kelish.
T a ’m irch ilik n in g yana b ir n o zik to m o n i bor. Bu q u ru lish
m a teria li va texnologiyasini tanlash m asalasi. K o ‘pgina m utaxas- 
s is la r m e 'm o r iy y o d g o rlik n i t a ’m irla s h d a a n 'a n a v iy , o ‘sha 
y o d g o rlik d a q o 'llan ilg a n q u rilish ash y o lari va tex no lo g iy asin i 
q o ‘lla s h lozim , deb hisoblashadi. Ik k in c h i g u ru h esa z a ru r h o - 
la td a yangi q u rilish ashyosi yoki b in o q u rilm asi q o bllan ish in i 
e 't i r o f etadi.
3 .2 .1 - r a s m . Samarqandning Registon m aydonidagi buzilib ketgan Abu