Yodgorliklarini

2 .6 . M uhandislik tadqiqoti

---

Tashxis
(diagnostika) o b id an i statik h o la tin i o ‘rg an ish d an
h a m d a un i m u h a n d islik -g e o lo g ik ta d q iq la r b ilan so lis h tiris h - 
d a n iborat. A yrim h o ld a o ‘zgarish ni k u zatish m a q sad id a b u z i- 
lishi va aw alg i h ay o ti to ‘g‘risidagi tarixiy m a 'lu m o tla rd a n foy- 
dalaniladi, darzlarga m ayoq o ‘m atilad i.
Shikastlanish sabablari asosan ikki g u ruh ga b o ‘linadi:
1. K onstruksiyaning o ‘zi azald an n o b o p lig id an yoki “ asos — 
yodgorlik” tizim id an kelib ch iq ad ig an
ichki
sabablar guruhi.
2. 
Tashqi
, azald an nazarda tu tilm ag an sabablar guruhi.
B irinchi sabablar guruhiga zam in b o ‘shlig‘i, bog‘!iqlik karka-
sining zaifligi yoki tutashtirilm aganligi, q o r-y o m g ‘ir suvini oqib 
ketishini yaxshi tashkil qilinm aganligi kabi sabablar kiradi. Ik ­
k in c h i sabablar guruhiga obida yoniga zo vur qazish, k atta b in o
qurish, konstruksiya yukini k o ‘paytirish kabi sabablar kiradi.
Shikastlar
k o krinishidan 4 xil b o lis h i m um kin: 1) vertikal 
o ‘zgarishlar (konstruksiyaning c h o ‘kishi kabilar); 2) g orizo n tal 
o ‘zgarish!ar (p o y d e v o r siljishi, to q - ra v o q su rilish i k a b ila r);
3) egilishlar (tay an ch , yupqa devor, to ‘sin k abilam ing egilishi);
4) q o ‘shm a o kzgarishlar (yuqoridagi o'zg arishlam ing yig'indisidan 
iborat).
Toq va ravoqlarda tayan ch tu rg kun b o klm og ki, ravoqli sh akl- 
la r m e'y o rid a siqilib tu rm o g ‘i zarur. T u rli sabablarga k o ‘ra ta - 
y a n ch la r go rizo ntal yofnalishda siljishi m um k in . T o q larn in g ta - 
yanchlari ham vertikal holatda o ‘zgarishi, y a’ni c h o ‘kishi m um kin. 
T o q lard a d arzlar yoki cho k larn in g och ilish i, to rtilish yoki siljish 
kuchlarining k o kpaygan zonalarida joylashadi. T ortilish zo n alari- 
da darzlar kuchlarga n isb a ta n p e ф e n d ik u la ry o ‘nalishda joylashadi. 
Siljish zonalarida esa darzlar b o ‘ylam a y o ‘nalishda joylashadi.
S a v o lla r
]. Y odgorliklardagi buzilish va o lzgarish (d e fo n n a tsiy a ) larni q an d a y fa rq - 
laysiz?
2. T ashxis n im a la rd a n iborat b o 'la d i?
3. N ega darzlaiga m ayoq o 'm atilad i?
4. O b idalarning shikastlanish sabablari n e c h ta va u la r q an d a y g u ru h larg a 
b o ‘linadi?
5. Shikastlam ing n ec h a va q an d ay ko'rijiishJari bor?

---