Yuk ko’tarib tushiruvchi kranlar

Qurilish kranlarining ish unumdorligi. Qurilish kranlarining o’rtacha ish unumdorligi (t/soat) mashina bir soatda ko’tarayotgan yukning massasi bilan xarakterlanadi:
P_e  60Qk_yuk k_v / t_{s , (7.3)}

bu yerda: P_e — soatlik ekspluatatsion ish unumdorligi, t/soat; Q — yuk ko’tarish qobiliyati, t; k_yuk — krandan yuk ko’tarish qobiliyati bo’yicha foydalanish koeffitsienti; k_v — krandan vaqt bo’yicha foydalanish koeffitsienti; t_s — siklning davomiyligi

t_s  t_m  t_do ,

bu yerda: t_m— mashina vaktining sikldagi o’rtacha davomiyligi; t_do — ko’lda bajariladigan jarayonlarining davomiyligi.

Sikl vaqti yuk ko’tarish balandligi, burilish burchali, yuk gabaritlari va shu kabi ko’rsatkichlarga bog’liq. Kranning yillik ish unumdorligi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

^Pey
^{ Pekv} , (7.4)

bu yerda: T — kranning yil davomidagi ish vakti, soat; k_v — smena vaqtidan foydalanish koeffitsienti, bu vaqt o’rtacha 0,85 ga teng.
Kranning ustuvorligi. Erkin turgan kranning ustuvorlik darajasi uning ustuvorlik koeffitsienti orqali aniqlanadi. Bu koeffitsient ushlab turuvchi momentning ag’daruvchi momentga nisbatiga teng. Kran ishchi qurilmalarini turli holatlarida ularning og’irlik markazlari koordinatlari o’zgarib turadi. Bu esa ag’daruvchi va ushlab turuvchi momentlarning o’zgarishiga sabab bo’ladi. Ustuvorlik koeffitsientlari va ularni aniqlash usullari Davlat tog’texnika nazorati idoralari tomonidan belgilanadi va tartibga solib turiladi. Kranlarda yukli (ish vaqtidagi) va yuksiz (salt holatida) ustuvorlik tushunchalari mavjud. Yukli ustuvorlik koeffitsient quyidagicha aniqlanadi:
K_yu  (M_G   M_in  M_sh ) / M_Q  1.15 _{, (7.5)}

bu yerda:

M_G  Cg[(b  c) cos a  h₁ sin ]

— kran qismlari og’irlik kuchidan

ag’darilish kirrasiga nisbatan hosil bo’lgan moment;
^{ M}in ^{ M}in. yuk ^{ M}in.kr. yuk ^{ M}m.q _–

yukning, kran to’xtayotganda hosil bo’luvchi kran va yukning inersiya kuchlari va kranning yuk bilan aylanishida hosil bo’luvchi markazdan qochma kuchlardan

hosil bo’luvchi momentlar yig’indisi;
^{Msh  Wkr a Wyuk L} — ishchi holatda kran va

yukka shamol kuchi ta’siridan hosil bo’luvchi moment;
M_Q  Qg( A  b) _—

yukning nominal og’irligidan ag’darilish qirrasiga nisbatan hosil bo’luvchi moment.
Yuksiz holatdagi kranning ustuvorlik koeffitsient quyidagicha aniqlanadi:

K  M ^' / M ^'
 1,15

c c sh
, (7.6)

bu yerda: moment;
^c — kran massasidan ag’darilish qirrasiga nisbatan hosil bo’luvchi

M

M

'

'
^sh — salt holatda shamol ta’siridan hosil bo’layotgan moment.

Strelali avtomobil, pnevmog’ildirakli va gusenitsali o’zi yurar kranlarni
buylama va ko’ndalang qiyalikdagi yo’llardan yurishida ham uning ustuvorligi tekshiriladi. Bu holatda ustuvorlik koeffitsienti 1,4 dan oshmasligi kerak.