‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

darajasiga tavsif berish;
• ayrim talabalaming chiqishlarini tahlil qilish va baholash;
• mashgulotga umumiy baho berish (talabaning faolligi, uning tayyorgarlik 
va o‘sish darajasi, madaniyati hamda fikrtashdagi xususiyatlari).
Ta’kidlash joizki, seminar mashg'ulotlarida talabalami faollashtirish, 
maqsadida ular tomonidan referatlar yozish va ulami muhokama qilish 
hamda taqrizdan o'tkazishga jalb etiladi.
Laboratoriya mashg'ulotlari. Laboratoriya mashg'ulotlarining asosiy tavsifi 
shundaki, unda talabalar mustaqil ravishda vazifa bajaradilar yoki eksperiment 
o4kazadilar.
Ilmiy-texnik taraqqiyot sharoitida laboratoriya ishlari talabaga nazariy 
bilimlami qo'llash mexanizmini chuqur va ko'rgazmali o'rganish imkonini 
beradi. Laboratoriya mashg'ulotlari tatobada tadqiqot o'tkazish ko'nikmalarini

---

shakllantiradi, fan va texnikaga ijodiy yondashishni ta’minlaydi va 
eksperimentning umumiy metodikasini egallashga imkon beradi.
Laboratoriya mashg‘ulotlarini o‘tkazishda quyidagi didaktik tamoyillaiga 
amal qilinadi:
• laboratoriya mashg'ulotlarini rejalashtira olish va o'tkaza olish;
• laboratoriya mashg’ulotlarining maqsadini aniq belgilab olish;
• fan va ishlab chiqarish bo'yicha bilimlami chuqurlashtirish 
imkoniyatlariga talabalarda qiziqish uygotish;
• talabada natijani mustaqil ravishda qo'lga kiritish imkoniyatini 
ta ’minlash;
• talabani nazariy jihatdan tayyorlash;
Laboratoriya mashg'ulotlari nafaqat aniq mavzu bo'yicha bilimlami 
yakunlash, balki talabalami tarbiyalash manbai hamdir.
. Mutaxassislar tayyorlash tizimini tubdan qayta qurishda, o‘quv-tarbiya 
jarayonining ahamiyatini oshirishda 
talabalaming mustaqil ishlari 
muhim 
o‘rin egallaydi. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, mustaqil ishlar deganda shunday 
o‘quv faoliyati tushuniladiki, unda bilimlar egallanishi bilan birga, 
ko'nikmalar shakllantirilish ham mustaqil tashkil etilishi ta’minlanadi. Bu 
esa amaliyotda xususiy-didaktik maqsadlaiga bog‘liq ravishda 4 ta mustaqil ish 
tipida amalga oshadi.
Mustaqil ishlar xususiy-didaktik maqsadining birinchi turi— 
bu sirtdan 
qaraganda faoliyatning algoritmi ma’lumotlari va vazifalar sharoitidan iborat, 
ya’ni dastlabki bilimlaming (bilimlaming birinchi bosqichi) shakllanishi 
omillari asosida talabalarda shakllanadigan va ulardan talab qilinadigan 
malakalami aniqlashdir. Bu maqsadga yetish uchun talabalar tomonidan 
idrok qilinadigan vazifalami yechish zarurligi ko‘zda tutiladi.
Mustaqil ishlar xususiy-didaktik maqsadining ikkinchi tipida 
esa 
o‘zlashtirilgan axborotlar xotiradaqaytaishlanishigavatipikvazifalami, ya’ni 
bilimlaming ikkinchi bosqichini bajarishga qaratilgan bilimfar shakllanadi.
Bu maqsadga idrok qilinadigan masalalami yechish chog‘ida talabalardan 
yo tanlab olingan faktlami tavsiflash asosida obyektlar va hodisalami aniq 
bayon qilish yoki o'rganilayotgan obyekt va hodisalardagi o‘zgarishlaming 
sababini asoslash hamda uni ifodalash orqali yetish mumkin. Unisini ham, 
bunisini ham talabalar awal egallangan va shakllangan bilimlari tizimini 
to‘g‘ri jalb qila olishlari va faollashtira olishlari asosida bajarilish lozim. 
Talabalaming bilish (idrok qilish) faoliyati awal o‘zlashtirilgan o‘quv 
axborotin*ng mazmuni, tuzilmasini qayta ishlash, qisman qayta loyihalash 
va yangilashdan iborat bo‘ladi. Bunday qayta loyihalash va yangilash tavsif 
qilinayotgan obyektni tahlil qilish, vazifani turli yo‘llar bilan bajarish, 
ulardan eng to‘g‘ri yoki mantiqiy izchilligini topish kabi yechish usullarini 
tanlash zaruriigini keltirib chiqaradi.
Mustaqil ishlaming ikkinchi tipi barchaturlarining umumiy tavsifnomasi

---

shundaki, bunday ishlarda vazifalaming hal qilinish g‘oyasi (tamoyili) 
e’lon qilinadi, talabalardan ushbu g‘oyani (tamoyilni) rivojlantirib, konkret 
sharoitga tatbiq etish usul va usullari talab qilinadi.
Mustaqil ishlar xususiy-didaktik maqsadining uchinchi tipi 
talabalarda 
uchinchi bosqich — tipik bo'lmagan vazifalami bajarish chog‘ida 
shakllanadigan bilimlardan iboratdir.
Bu maqsadga talabalardan o‘rganilayotgan obyektdagi o'zgarishlar 
sabablarining algoritm asoslarini tuzishni talab qiladigan bilish (idrok qilish) 
masalalarini yechish jarayonida erishish mumkin.
Mustaqil ishlaming uchinchi tipini bajarishdagi bilish faoliyati umuman 
olganda bilim, malaka, ko'nikmalami ko‘chirishni amalga oshirish yo‘li 
bilan awal o‘zlashtirilgan vaqolip (muayyan algoritm harakatlari tajribasi)ga 
tushgan tajriba asosida yangi faoliyat tajribasini to‘plash va namoyon qilishdan 
iborat bo'ladi. Bu tipdagi ishlar vazifasining mohiyati izlanish, yechimlar 
g‘oyasini ifodaqilish, amalgaoshirishdan iboratdir.Bu qolipgatushgan tajribalar 
doirasidan doimo chetga chiqadi va fikrlashning jonli jarayonida talabalardan 
topshiriqlami awal o‘zlashtirilgan o‘quv axborotlari, ularga yangi nuqtai 
nazardan yondashish (muayyan topshiriqlar talablari nuqtai nazaridan) 
asosida turlanadi.
Mustaqil ishlar xususiy-didaktik maqsadining to'rtinchi tipi 
ijodiy 
faoliyatga omillar yaratishdir.
Bunday ishlarni bajarishdagi talabalaming bilish faolligi shundan iboratki, 
bunda talabalar muhokama qilinayotgan obyekt mohiyatiga tobora chuqur 
kirib boradilar va zarur bo‘lgan yangi, oldindan noma’lum bo‘lgan g'oyalami 
topish hamda yangi axborotlami yuzaga keltirish tamoyillarmi hal qilish 
uchun zarur bo‘lgan yangi aloqalar munosabatlarni o‘matadilar. Bunda 
har bir talaba vazifalami bajarishning hamda bosqichida o‘zi yaratishi lozim 
bo‘lgan, uning uchun yangi bo'lgan harakatlar mohiyati u yoki bu axborot 
xarakteri ustida bosh qotirishga majbur bo'ladi.
Pedagogikaga oid adabiyotlaida mustaqil ishlaming quyidagi turlari qayd 
qilinadi:
• namunalar bo'yicha