‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

tizimida muhim 
o‘rin egallaydi
Metod deganda, ta’limda macpadga erishish, masalalami hal qilish yo'llari, 
usullari tushuniladi. 0 ‘qitish metodi tarkibida usullar alohida ajralib turadi. 
Usul 
— metod ning unsuri bo‘lib, uning tarkibiy qismi, metodni amalga 
oshirishda bir martagina qo'llanadi va alohida qadam hisoblanadi.
0 ‘qitish metodi 
— murakkab, ko‘p qirrali, ko'p sifatlaiga ega bo'lgan 
ta’limdir.
O'qitish metodida o'qitishning obyektiv qonuniyatlari, maqsadlari, 
mazmuni, tamoyillari, shakllari o‘z aksini topadi. Metodlar boshqa didaktik 
kategoriyalarga dialektik bog‘liq va biri boshqalarini taqozo qiladi, ya’ni 
o‘qitishning maqsadi, mazmuni, shakli hosilasi sifatida metodlar didaktik 
kategoriyalarga aks ta’sir ko‘rsatadi.
Metodlar tuzilmasida obyektiv va subyektiv jihatlar ajralib turadi.
Metodlaming obyektiv jihatlarida barcha didaktik qoidalar, qonunlar va 
qonuniyatlar, tamoyillar va ta’riflar, shuningdek, mazmun butunligming 
doimiy komponentlari, o‘quv faoliyatining shakllariga xos bo'lgan umumiy 
jihatlar aks etadi.
Metodlaming subyektiv jihati pedagog shaxsi, ta’lim oluvchilaming 
o'ziga xodigiga va konkret sharoitga bog'liq bo'ladi.
0 ‘qitish metodlarining ko'p o'lchovliligi ulaming ko'plab tasnifini

---

keltirib chiqardi.
O'qitish metodlari tasnifi - bu muayyan belgilar asosida tartibga solingan 
tizimdir.
Didaktik tadqiqotlar o'qitishni dialektik jarayon sifatida o'rganadi. Bunga 
ko'ra o'qitish metodlari tizimi dinamikada, harakatda, ta’lim mazmunida 
yuz berayotgan barcha o'zgarishlami hisobga olingan holda deb qaraladi.
Eng asoslangan o'qitish metodlari tasniflariga quyidagilar kiradi:
1. An’inaviy metodlar. Bu metodlaming ibtidosini ilk falsafiy va pedagogik 
tizimlar tashkil etadi. Hozirgi davrda ulardan beshtasi inobatga olinadi: amaliy, 
ko'rgazmali, ifodali, kitob bilan ishlash va video metodlar.
2. Maqsadiga ko'ra metodlar tasnifi: (M.A. Danilov, B.P. Yesinov)
• bilimlami egallash;
• malaka va ko'nilcmalami shakllantirish;
• bilimlami qo'llash;
• yodiy faoliyat;
• mustahkamlash metodlari;
• bilim, malaka va ko'nikmalami tekshirish metodlari.
3. Idrok etish-bilish faoliyati xarakteriga ko'ra metodlar tasaifi:
• tushuntirish — illyustrativ (axborot — retseptiv). Ulaming xarakterli 
xususiyatlari; bilimlar “tayyor holda” tavsiya etiladi; bu bilimlami idrok 
qilish tashkil etiladi; bilimlar idrok (retsepsiya) qilinadi va tushunib olinadi, 
xotima joylashtiriladi;
• rtproduktiv metod: bilimlar tayyor holda tavsiya etiladi, bilim nafaqat 
bayon qilinadi, balki tushuntiriladi; bilimlar ongli o'zlashtiriladi, ulaming 
tudiuniUshi va eslab qolinishiga erishiladi hamda bilimlaming mustahkamligi 
tez-tez takrorlash yo'li bilan ta’minlanadi.
• muammoli bayon qilish metodi;
• qisman ijodiy (evristik) metod. Bilim tayyor holda tavsiya etilmaydi, 
balki u mustaqil ravishda egallanadi; yangi bilimlami qidirish, izlash tashkil 
etiladi; bilish vazifalari bo'yicha mustaqil fikr yuritiladi, muammoli 
vaziyatlar yaratiladi va hal qilinadi;
• tadqiqiy metod. Bunda muammo belgilab olinadi, muammoning tadqiqoti 
jarayonida bilim egallanadi.