‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

+ +-H «
++++-1-
-H - + + +
Suhbat
+++++
Leksiya
+ + -H f
ИМИ
Munozara
+ M M
+++++
MM
Kitob bilan ishlash
M f M
+++++
M M t
Namoyish qilish
-H-+ м
+++++
Illyustrasiya
M M »
+++ ♦ t
-H-+++
Video metodi
++++
+++-H -
Mashq
-И Ч-++
+++++
H H I
Laboratoriya metodi
■и + n
+ ++-H
Amaliy metod
I+ -M ♦
M + M
Bilish (idrok qilish) o‘yinlari
++++
Programmalashtirilgan 
o'qitish metodlari
H i l l
m i m
O'rgatuvchi nazorat
+++++
+ »»»♦
Vaziyat metodi
++++
+++ + +
++++++

---

O liy m ak tabd agi o ‘q itish m e to d lari m uam m osi k o ‘p son li 
tadqiqotlaming mavjudligiga qaramasdan hali to‘la hal etilganicha yo'q. Bu 
o'qitish metodlarining dialektikligi, oliy maktabdagi ta’lim mazmunining 
takomillashuvi, ilmiy-texnik taraqqiyotning o'sib borishi bilan izohlanadi.
Oliy maktabdagi o'qitish metodlari muammosini hal qilishdan aw al 
oliy maktabdagi o'qitish metodlarining o'ziga xosligini asoslash o'rinli bo'ladi.
I.T. Ogorodnikov o'z tadqiqotlarida oliy maktabdagi o'qitish metodlarining 
o'ziga xosligi deganda, uning ilm o'iganish metodlari bilan yaqinlashuvidadir 
deb biladi. S.I. Arxangelskiyning fikricha esa, oliy maktabdagi o'qitish metodlari 
nafaqat dars berish usullari va uslublarini birlashtiradi, balki u bilishning 
o'quv va ilmiy faoliyatga yo'naltirilgan tizimi ekanligini qayd qiladi. Shunday 
qilib, oliy maktabdagi o'qitish metodlari o'ziga xos xususiyatlaiga ega. Endi 
shunday savol tug'iladi: Oliy maktab metodlari maktab metodlaridan qay 
jihatlari bilan farqlanadi?
Maktabda fan asoslari o'iganiladi, umumiy ta’lim beriladi. Oliy maktabda 
talaba zamonaviy fanni o'iganadi va ixtisoslik bo'yicha ta’lim oladi. Shuning 
uchun ham oliy maktab metodlari bilimlami yetkazish va 
anglashning 
usullarigina emas, balki fan taraqqiyoti jarayoniga tobora kirib borish, uning 
metodologik va g'oyaviy asosini ochish metodi hamdir.
Oliy maktabdagi o'qitish metodlarini asoslashda didaktika bilan 
shug'ullanuvchi olimlar oliy maktabdagi o'quv jarayonining xususiyatlari 
va talabalaming bilish faoliyatini qamrab oladilar hamda talabalaming kasbiy 
va shaxsiy tayyorgarligi masalalariga katta ahamiyat beradilar. Talabalaming 
faol ijodiy bilish faoliyati hamda ulaming mustaqil ishlaridan iborat oliy 
maktab jarayoni ikki guruh o'qitish metodlarining farqlanishini taqozo 
qiladi: o'qitish metodlari va o'rganish metodlari.
O 'qitish metodlari bilimlami berish usullari sifatida qaraladi va 
talabalaming ilmiy bilish faoliyatiga rahbarlik qilishga qaratilgan bo'ladi hamda 
o'quv jarayonida olim pedagogning talabalaiga ta’sir ko'rsatishini shakllantiradi.
O'rganish metodlari bilim, malaka va ko'nikmalami ijodiy egallashga 
hamda metodik va g'oyaviy-siyosiy e’tiqodlami ishlab chiqishga qaratilgan 
talabalaming ilmiy bilish faoliyati usuli sifatida belgilanadi.
Oliy maktabdagi ta’lim xususiyati o'quv jaiayonini tashkil etishda ko'rinadi. 
Maktab ta’limi metodlami belgilash va o'qitish shakllarini tashkil qilishni 
tavsiya etadi. Oliy maktabda esa o'qitish metodlari va shakllari qo'shilib ketadi, 
ya’ni oliy maktabdagi dars berish metodi ayni zamonda o'qitishning tashkiliy 
shakli ham hisoblanadi. Oliy maktabdagi o'qitish metodlari o'ziga qo'shimcha 
yuklanma - mashg'ulotni tashkil etishni ham oladi.
Oliy maktabdagi o'qitish metodlari tasnifi masalasi o'zining dolzaibligini 
saqlab qoladi. Oliy maktabdagi o'qitish metodlari tasnifining didaktik 
yondashuvlari, umumdidaktik yondashuvlaiga monelik qilmaydi, balki ulami 
rivojlantiradi. Ular oliy maktabdagi o'quv jarayonining xususiyatlari, ulaming

---

didaktik vazifalari xarakteriga asoslanadi.
Oliy maktabda o ‘qitish va o ‘iganish metodlari quyidagi guruhlardan 
iborat keng tarqalgan tasniflarga borib taqaladi.
1. Bilimlami berish, idrok etish va o'zlashtirish hamda e ’tiqodni