‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova
Download 4.65 Mb. Pdf ko'rish
|
Boltabayev M.P.Kichik biznes va tadbirkoplik
4.2.2-rasm.
Xaridorlarga qarab bozorni segmentasiyalash mezonlari. B ozor segm entasiyasining tam oyillari quyidagilardir: • geografik tamoyil; • psixografik tam oyil; • dem ografik tam oyil; • xulq-atvor tam oyili; • holat tamoyili. G eografik tam oyil orqali bozorning joylashuvi, aholi soni va zichligi, tijorat faoliyatining tuzilishi, m intaqaviy rivojlanish dina- m ikasi, inflyasiya darajasi, huquqiy cheklashlar hisobga olinadi. Psixografik tam oyil natijasida hayot tarzi, shaxsning tip i, ja m o a t holati kabilar hisobga olinib, turm ush tarzi shaxsning o ‘z faoliyati, qiziqishlari, q a t’iyati va e ’tiqodlarida o ‘z aksini topadi. Shaxsning turi esa hayotdan m am nun, o ‘zgalardek ish k o 'n iv ch i, o ‘zbilarm on va boshqa hislatlarda bo'lishi mum kin. D em ografik tam oyillarda oilalar soni va sifat tarkibi, oilaning hayotiylik davri bosqichi, darom adlilik darajasi, m ash g 'u lo t turi, m a ’lum oti, m illati kabilar inobatga olinadi, bu — b o zo r segm en tasiyasining asosiy tam oyillaridan biri hisoblanadi. X ulq-atvor tam oyili orqali xarid qilishga y o 'l, foydalanuvchi m aqom i, iste’mol jadalligi, bog'lanib qolish darajasi, tovar haqida m a ’lum ot berish, tovarga bo'lgan m unosabati hisobga olinadi. Segmentasiya jarayonining m uhim bosqichi bozorning maqsadli seg m entin i ta n la sh h iso b lan ad i. M aqsadli seg m en tn i tan lash m uam m osi etarli darajada m urakkab b o 'lib , u ni hal etish uch u n quyidagi ketm a-ketlikda turishi tavsiya etiladi: • segm ent o 'lc h a m i va uning o'zgarish (o'sish , kam ayish) tezligini o 'm a tish ; • segm entning jalb etuvchanlik tuzilishini tadqiq etish; • o'zlashtirayotgan segm ent m aqsadi va tashkilot resurslarini aniqlash. Segm ent o 'lc h a m i un ing m iqdoriy o 'lch am lari va birinchi navbatda sig'imi bilan tavsiflanadi. Segment sig'imini aniqlash uchun tovarlar hajm i, ushbu segm entda ularni um um iy sotish qiym ati, b o zo r joylashgan tu m an d a yashovchi ushbu tovarning potensial iste’m olchilari son in i aniqlash zarur. Bozor sig'im ini o'rganish asosida ishlab chiqarish quw atlarini shakllantirish uchun va tovar sotish b o 'y ich a taqsim lash tarm og'i tuzilish i u c h u n asos h iso b lan u v ch i u n in g o 'sish din am ik asi baholanadi. Shuni hisobga olish kerakki, bozor faoliyati natijalarini qo'llash bozorda ishlash bilan bilan bog'liq xarajatlarni qoplab, rejaiashtirilgan foydani olishga kafolat berishi kerak. Segm entning jozibadorligi, tuzilishni tadqiq etish raqobat darajasini o 'rg a n ish , mavjud m a h su lo tlar raq o b atbardo sh ligi, xaridorlarga m unosabati, tak lif etilayotgan va mavjud tovarlarga bo'lgan segm ent ehtiyojining barqarorligi, mavjud xaridor ehtiyoj- larini qondiruvchi m utlaqo yangi m ahsulotni bozorga kiritish zamrligi va imkoniyatini o'z ichiga oladi. O 'zlashtirayotgan segment m aqsadlariga erishish uchun zarur tashkilotning m aqsad va resurslarini aniqlash strategik m uhim aham iyatga ega bo'lib, tashkilotning uzoq m uddatli m aqsadlariga m os holda jo riy m aqsadlari bilan am alga oshirish h am da shunga mos holda m aqsadli bozorda ishlash uchun potensial im koniyat resurslarini etarlim i yoki yo'qligini o 'rn atish uch un zarurdir. Bu ning uchun tavakkalchilikni hisoblash maqsadga muvofiq. Tashki lo tn in g tavakkalchiligini hisoblash u c h u n maxsus m arketing, konsalting kom paniyalarini taklif qilish m um kin. M aqsadli segm entlarni tanlashda quyidagi strategiyalardan foydalanish m um kin: • differensiallanm agan m arketing strategiyasi; • differensiallangan m arketing strategiyasi; • konsentrlangan m arketing strategiyasi. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, bozor m unosabatlarining o 'rn ati- lishi va shakllanishi davrida tadbirkorlik tuzilishida ko'plab korxo nalar differensiallanm agan m arketing strategiyasini m a ’qul topdi. Bu strategiya firm aning, xaridorlarning xarid jarayoni va tovarga m unosabat h am d a motivasiyasidagi turli-tum anlikka em as, balki xaridor ehtiyojlarida qiziqish um um iyligini ko'zlaydi. Bunday tovarlar va m arketing dasturlarini ishlab chiqish orqali firm a o 'z m aqsadiga xaridorlarni o 'rta c h a massasini qondirib erishishi m um kin. Strategiyadan foydalanuvchi firm alar m uvaffa- qiyatining m uhim omili standartlashtirish va tovar ishlab chiqarish um um iyligi hisoblanadi. D ifferensiallanm agan m arketing strate giyasi m ahsulot ishlab chiqarish va sotishda kam xarajatlarni t a ’m inlaydi. Biroq X. M effert t a ’kidlaganidek, «bu strategiya zam onaviy m arketing tam oyillariga qaram a-qarshi turadi«. M arketingning zam onaviy konsepsiyasida ikkita strategiya ko‘riladi: differensiallangan va konsentrlangan marketing strategiyasi DifTerensiallangan m arketing strategiyasida firm adan u n ing faoliyatini bir necha segm entda ular u ch u n maxsus ishlab chiqaril- gan tovarlar va m arketing dasturlari b o ‘lishini talab qiladi. Bu strategiya xaridorlarning motivlari va tushunchalariga mos keluvchi m arketing dasturi va xaridorlarga m o'ljallangan m arketingning asosiy tam oyiliga mos keladi. Bu strategiya xaridorning bozordagi holatini to 'liq ifodalaydi. S huning u ch u n , odatda, yuqori sotish hajm i va konsentrlangan m arketing strategiyasiga nisbatan kichik tavakkalchilik darajasini ta ’minlaydi. D ifferensiallangan m arketing strategiyasi yuqori investisiya, ishlab chiqarish va boshqarish xarajatlarini talab qiladi, shuning u ch u n u yirik korxonalar uchu n zarurdir. M ahsulot differensiasiyasi turli bozorga chiqishning keyingi im koniyatidir. Bu birinchi navbatda tovar taqsim oti diversifikasiya strategiyasini olib borishga asoslanadi. K onsentrlangan m arketing strategiyasi korxonalardan b o zo r ning foyda segmentiga, ya’ni bitta yoki bir necha segmentiga e ’tibor qaratishni talab etadi. Bu b ozor segm entiga firm a bitta yoki b ir n ech a m ah su lo t bilan h am da m aqsadli m arketing dasturi bilan yondashadi. O 'z m azm uniga ko‘ra bu strategiya bozor chuqurchasi konsepsiyasiga m os keladi, ya’ni shunday bozor segm entida ishlash kerakki, tovar ushbu firm a va uning etkazib berish im koniyatlari u ch u n ko‘proq m os keluvchi hisoblanadi. K onsentrlangan m a r keting strategiyasi ko‘proq kichik va o ‘rta korxonalaiga m os keladi, ch u nk i bozo rnin g barcha segm entlarida ishlash u c h u n yetarli moliyaviy v o sita la rb o ‘lishi talab etilm aydi. 4.3. M arketing tadqiqotlarining maqsadi va vazifalari M arketing tadqiqotlarining asosiy m aqsadi, u ning vujudga kelish, shakllanish va rivojlanishning obyektiv sabablari, zarurati bilan belgilanadi, hamda uning maqsadi nihoyatda keng va murakkab masalalarni hal qilishga qaratilgan. U ishlab chiqarishni xaridor ehtiyojiga m oslashtirib, talab va taklifning m uvozanatiga erishgan holda, uni tashkil etgan korxona, tashkilotlarga yuqori foyda kelti- rishdir. Bunga erishish uchun marketing quyidagi muhim vazifalarni hal etishi lozim: • xaridorlar (iste’m olchilar) ehtiyojini o'rganish; • tovarlarga ichki va tashqi talablarni o'rganish; • korxona faoliyatini xaridorlar ehtiyojiga m oslashtirish; • talab va taklif to'g'risidagi olingan m a’lumotlar asosida bozomi o'rganish; • tovarlar reklam asini tashkil etish, xaridorlarning tovarlarni sotib olishga qiziqishini oshirish; • tovar yaratuvchi yoki uni sotuvchi korxona tadqiqotlarini am alga oshirish uchu n m a ’lum otlar to 'p lash va tahlil qilish; • tovarni bozorga chiqarishdagi barcha xizm atlar to 'g 'risid a m a’lum otlar olish; • to'ldiruvchi tovarlar va o 'm in i bosuvchi tovarlar to 'g 'risid a axborotlar yig'ish; tovarlarga talabni istiqbollash, ularni am alga oshirishni nazorat qilish. G.L. Bagiyev va boshqalar marketingga «Zamonaviy marketing tadqiqotlari, tadbirkorlik tizim idagi axborot topish, to 'p lash , qayta ishlash va joriy ham da strategik qarorlar qabul qilish ja ra y o n i» 1, deb ta ’rif berganlar. M arketing axborotlarini tizimli tahlil qilish, talab va taklifning taxminiy hisobini ishlab chiqishga imkon beradi. Busiz esa sotishning maqbul darajasini belgilash m um kin emas. Bunday darajada odatda, m inim um , m aksim um oralig'ida hisoblab chiqiladi. M arketing m aqsadiga erishishda reklam a ham m u h im d ir. R eklam aning vazifasi mavjud b o zor segm entini m ustahkam lash, yangi xaridorlarni jalb etish, yangi bozo rlar tashkil qilishdir. M arketing tizim ida reklam aning asosiy xususiyati uzluksiz ta ’sir va doimiy yangilanishdir. Shu bilan birga xaridor psixologiyasi tovar va firma markasiga bog'lanib qolish xususiyati (imidj) ga ham egadir. 1 Download 4.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling