‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

Korxona (flrma)ning rivojlanish bosqichlari. F aoliyatining 
dastlabki bosqichlarida ishbilarm on q ator m uam m olarga duch 
keladi. Shulardan biri o'z xo'jalik yuritish maqomiga ega bo'lishidir. 
Shu bilan birga ishbilarmon bozor holati, talab 
V a
taklifni o'rganishi 
lozim . B undan tash q ari, old id a q an d ay to 'siq va c h eg a ralar 
uchrashi, qanday im tiyozlar olishi m um kinligini bilishi zarur. 
Shu tariqa investisiya kiritishning um um iy shartlari belgilanadi.
B unday m a ’lu m o tla r o ch iq va u la r m a tb u o td a, statistik
ax bo rotlard a, q o n u n ch ilik hu jjatlarid a m avjuddir. M u tasadd i 
shaxslardan ham bunday m a ’lum otlarni olish m um kin.
Ishbilarm on xo'jalik yuritish yo'nalishini aniqlab olgach, o 'z 
korxonasining ixtisoslanishini belgilaydi. Buning u ch u n bo'lajak 
iste’m olchilam ing im koniyatini aniqlash, raqobatchilar haqida 
barcha m a ’lumotlarga ega bo'lishi lozim.
Faoliyat shakli, ya’ni individual yoki jam oa ishbilarm onligidan 
birin i ta n lash m u him ah am iy at kasb etadi. In dividu al shakl 
tanlaganda ishbilarm on ixtiyoriy ravishda tavakkalga qo'l uradi. Ish 
m uvaffaqiyatsiz tugaganda m ulkdor korxona m ajburiyati uch u n
o'zi javob beradi va o 'z mulki hisobidan zararni qoplaydi.
Jam oa shakli tanlanganda ishbilarm on m as’uliyatni korxo­
naning boshqa ishtirokchilari bilan bo'lishadi. U shbu shakl q o 'l- 
la n g a n d a tavakkal k am ay ad i, b u n d a n ta sh q ari, q o 's h im c h a
resurslarni jalb etish m um kin bo'ladi.

---

Keyingi bosqichda ishlab chiqarish bazasi shakllanadi. Ishbi­
larm on ishlab chiqarish va om borxona, asbob-uskunalarni ijaraga 
olishi, xom ashyo va m ateriallar, yarim tayyor m ahsulotlar, ehtiyot 
qism larini sotib olishi, ishchi kuchini jalb etishi kerak. K orxona 
asbob-uskunalarni ishlab chiqaruvchilar, xom ashyo va m ateriallar 
ta ’m in o tch ilari, vositachi firm alar bilan m un o sabat o 'rn ata d i. 
Kerakli ishchilarni m ehn at biijalari, e ’lonlar y o rd am id ajalb etishi 
m um kin.
Moliyaviy vositalam i jalb qilish m uhim bosqichlardan hisobla­
nadi. Faoliyatining dastlabki paytlarida ishbilarm onning ishni 
boshlashi u ch u n m oddiy m ablag‘lari etarlich a b o ‘lm aydi. Pul 
m ab lag ‘lari kam chiligini aksiyalarni ch iq a rish , y a ’ni korxona 
kapitali va darom adiga huquqni qism an boshqalarga berish, tijorat 
banklaridan qarzlar olish yo‘li bilan bartaraf etishi m um kin. Bunda 
korxona aksiya yoki qarz m ajburiyatlarini sotib oluvchi yuridik va 
jism oniy shaxslar, tijorat banklari bilan o 'z a ro aloqa qila boshlaydi. 
Bank kreditlari qisqa m uddatli, o ‘rta m uddatli va uzoq m uddatli 
bo'lishi mum kin. B ozor munosabatlariga о ‘tish jarayonida banklar 
to m o n id an qisqa m uddatli kredit berish shakli keng q o'llan ilm o
qda.
Banklarning korxonalarga kredit berishi turli sug‘urta opera- 
tsiyalari bilan bog'liqdir. Inshoot, m oddiy zah iralar va korxonaga 
qarashli boshqa m ulklar sug 'u rta qilinishi m um kin. Bu hollarda 
korxonalar su g 'u rta kom paniyalar bilan m u n o sab at o 'rn ata d i.
Aksiya, obligasiya va boshqa qim m atbah о q o g'ozlarni sotib 
olish yoki ularni sotishda korxonalar ja m g 'a rm a bozori, y a’ni 
qim m atbah о q o g'o zlar bozoriga m urojaat etadi. K orxona aloqa 
qilayotgan tashkilotlar soni ju d a ko'p b o 'lad i. U lar ichida turli xil 
fond biijalari, kredit-m oliya institutlari, investision jam g 'arm alar, 
individual investorlar etakchi o 'rin n i egallaydilar.