Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

3. 
   11. 12.
   

13.
14.


NAZORAT SAVOLLARI
0‘zgartgich deb nimaga aytiladi?
Generatorli o'zgartgich nima?
Generatorli o'zgartgichlarning turlarini ayting.
Chiziqli va burchakli ko'chishning o'lchash o‘zgartgichlari tasnifini ayting.
Potensiometrik o'zgartgich nima uchun qoMlaniladi?
Sig'imli o‘zgartgichlarning ishlashi nimaga asoslanadi?
Induktiv o‘zgartgich yordamida nima o'zgaradi?
Tenzometrik o‘zgartgichlar nima maqsadda ishlatida?
Induksion o'zgartgichlarning turlarini aniqlang.
Taxogeneratorlarning vazifasi nimadan iborat?
Seisin nima?
Fotoelektrik o'zgartgich qanday turlarga bo'linadi?
Ipning tarangligi nima yordamida o‘lchanadi?
Ipning qalinligini o‘lchash asbobini ta’riflang.

1. 
   UMUMIY MA’LUMOTLAR
   

Avtomatik rostlash sistemalarida datchikdan yoki odchash asbobi- dan kelayotgan signallar rostlash qurilmalari orqali rostlanayotgan kattalikni berilgan qiymatda saqlab turish uchun yetarli bodmaydi. Bu holda signallarni kuchaytirish uchun kuchaytirgichlar ishlatiladi.
Kirish signalining shakli va fizik tabiatini o‘zgartirmasdan uni kuchaytiradigan qurilmalarga kuchaytirgichlar deb ataladi. Signallarni quwat jihatidan kuchaytirish tashqaridan yordamchi energiya manbayi orqali amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirilgan sistemalarda ishlatiladigan kuchaytirgichlar quyidagi turlarga bodinadi: magnitli, elektronli, elektromashinali, gidravlik, pnevmatik va boshqa turlar.
Kuchaytirgichlarning asosiy xarakteristikasi — kuchaytirish koeffitsiyentidir. Bu koeffitsiyent kuchaytirgich chiqish quwatining kirish quwatiga nisbati kabi aniqlanadi:





Tok va kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyentlari ham xuddi shunday aniqlanadi:
Kj = !p-. (9.2)
⁷ kir
(9.3)
^kir

2. 
   MAGNITLI KUCHAYTIRGICHLAR
   

Magnitli kuchaytirgichlarning ishlashi o‘zakni o‘zgarmas tok bilan magnitlanishi natijasida ishchi chulg‘amlar induktivligining o'zgari- shini odchashga asoslangan.

60. 
    rasmda uch sterjenli podat o'zak 1, boshqarish chulg'ami W_h va ishchi chulg‘am W. dan tuzilgan oddiy magnitli kuchaytirgichning sxemasi keltirilgan. Boshqarish chulg‘ami o‘zgarmas tok manbayiga ulanib, o'zakni magnitlash uchun xizmat qiladi. Ishchi chulg‘am va yuklanish R_yu ketma-ket bogdanib o‘zgaruvchan tok manbayiga
    

ulanadi. Ishchi chulg‘amlar shunday ulanishi kerakki, o‘rta sterjenda hosil bo'ladigan oqimlar bir-biriga qarama-qarshi yo‘nalgan bo'lsin. Unda har bir boshqarish chulg'amida hosil bo‘ladigan EYUK ham qarama-qarshi yo‘nalib, bir-birini kompensatsiyalaydi. Boshqarish chulg‘amida tok qancha ko‘p bo‘lsa, po‘lat o‘zak shuncha kuchli magnitlanadi va uning magnit o'tkazuvchanligi/i shuncha kamayadi. Magnit o‘tkazuvchanlikka proporsional ishchi o‘ramIarning induk- tivligi L_p kamayadi va u quyidagi formula bilan aniqlanadi:


_t_p²S