Z nishanova, G. Alimova

Bog‘cha yoshidagi bolalar tafakkur (fikr yuritish) jarayonida 
ayni shu chog‘da idrok qilayotgan narsalargina emas, balki ilgari 
idrok qilgan narsalariga ham tayana oladilar. Masalan, bolaga ilgaridan 
ma’lum bo‘lgan biron topshiriq yoki savol berilsa, u o ‘z tasawuriga 
asoslanib, qiynalmay, darhol javob qaytaradi. Chunonchi 6 yoshli 
bir boladan “yong‘oq suvda cho‘kadimi yoki oqadimi?” deb 
so‘ralganida, u “oqadi” deb javob beigan. Bolaning to‘g‘ri javob 
beiganligiga sabab shundaki, u o‘z tajribasida yong‘oqni suvga tashlab 
ko‘rgan. Ana shu tarzda bog‘cha yoshidagi bolalarda induktiv va 
deduktiv xulosa chiqarishning eng sodda sharllari yuzaga kela boshlaydi.
1 0 .5 . S a b a b -o q ib a t b o g ‘lanish larin in g shakllanishi
Bog‘cha yoshidagi bolalar tafakkuming xarakterli xususiyatlaridan 
biri ular tafakkurining hamon konkret obrazli bo‘lishidir. Ular 
o‘zlarining mulohazalarida abstrakt tushunchalaiga emas, balki konkret 
faktlaiga asoslanadilar. Shuning uchun ular abstract tusda berilgan 
oddiy vazifalami hal qila olmaydilar. Biroq, bog‘cha yoshidagi bolalaida, 
xususan katta guruh bolalarida, ayrim narsa va hodisalaming muhim
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

belgilariga qarab, umumlashtirish qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. 
Masalan, katta guruh bolalari olma, o‘rik, nok, olcha, olxo‘ri, uzum, 
anor, behi va anjirlaming rasmlarini to‘plab, meva deb ataydilar. Ular 
endi meva degan umumiy tushunchadan o ‘z nutqlarida erkin foydalana 
oladigan bo‘ladilar. Bog‘cha bolalari xilma-xil rasmli lotolar bilan 
ynash jarayonida ana shunday umumlashtirishga o‘igana boshlaydilar. 
Bunday o‘yinlarda ba’zan tarbiyachining aralashuvi va bolalaiga