Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari
Download 6 Mb. Pdf ko'rish
|
Nashr jarayoni asosiy bosqichlari. Taxirov Z.T.
|
• Muharriming muallifga ko (magi.
• Muallifga yordamlashish shakllarL • Asar qo ‘lyozmasining kitobxonlar bilan muhokamasL • Muharrir chop etilajak asar muvaffaqiyatini ta ’minlovcht Asar tarxi tasdiqdan o‘tgach va shartnoma imzolangach nashr jarayonining yana bir bosqichi, ya’ni muallifning qo‘lyozma ustida ishlash bosqichi boshlanadi. To‘g‘ri, bu bosqichda qo'lyozma ustida muallifning o‘zi ish- laydi, muharrirga taalluqli joyi yo‘q-ku, degan savol tug‘ilishi tabi- iy. Shuning uchun bu bosqichni nashr jarayoni tarkibiga kiritish uchun asos bormi, yo‘qmi ? Bunga javob aniq. Ma’lumki, nashriyot-matbaa ijodiy uylari muallif bilan bosmaxona o‘rtasidagi pochta idorasi emas. Qo‘lyoz- mani oladi-yu, ishlab chiqarishga o'tkazadi. Garchi bugungi kunda nashriyot bilan bosmaxona yagona ishlab chiqarishga (ham ijodiy. ham jismoniy) aylantirilgan bo‘lsa-da, nashriyot ijodiy faoliyati bilan shug‘ullanuvchi tarkib muhim mafkuraviy, ijodiy va 2 ifani bajaradi hamda barcha adabiy jarayonga ta’sir etadi. Jamiyatning turli-tuman mavzudagi adabiyotlarga bo‘lgan ehtiyojini o‘rganib, o‘z mualliflarining mohirona, zamona talab- lariga mos holda muloyimlik bilan yo‘naltirib turadi, ularga ham maslahatlar berib, ham amaliy ish bilan ko‘maklashib turadi. Muharrir shunday mutaxassiski, u qaysidir darajada muallifga us- tozlik qiladi, yordamlashadi. Bu ishlami u ayni kitob yaratishning muallifining qo‘lyozma ustida ishlash bosqichida amalga oshiradi. 33 Muharriming asosiy vazifasi muallifga, ayniqsa, yosh ijodchi- larga yordamlashishdan iboratdir. Mualliflik borasida oq-qorani tanigan, tajribali ijodchilar ham muharrir ko‘magidan o‘zini chetga ololmaydi, zero ular har qancha bilimdon bo‘lmasinlar, boshqa sohaning malakali - mutaxassisidir. Shuni alohida ta’kidlash joizki, muharriming muallifga ko‘magi zinhor biror bob yoki biror qismini yozib berishdan iborat emas. Bunday ko‘mak “muallif uchun” foydadan ko‘ra ko‘proq zarar keltirishi tayin. Muharriming muallifga ko‘magi maslahat tarzida do‘stona bo‘lishi lozim, chunki u adabiy asar yaratish, noshirlik texnikasi va texnologiyasini har qanday muallifdan ko‘ra yaxshi biladi. Muharriming muallif bilan hamkorligining keng tarqalgan shakli suhbatdir. Suhbat chogMda ishning ayrimmurakkab jihatlari, manbalar, asaming kompozitsion tuzilishi, qismlaming mantiqiy uyg‘unligi, sarlavhalar va matnning mazmunan tadrijiyligi, asar qismlarining mazmunan yaxlitligi, asaming tili va uslubi, xullas, amaliy muhim masalalar, muallifga qiyinchilik tug‘diruvchi no shirlik bilan bog‘liq muammolar hal etiladi. Muharrir muallifga nashrlardan, arxivdan, manbalardan, kutubxonalardan foydalanish yo‘llarini ko‘rsatadi. Ba’zan suhbat jarayonida muharrir muallifn tg mo‘ljallangan ishini bajara olmayotganini, u ham asar yaratish uchun tayyor emasligini payqab qolishi mumkin. Ba’zan muallifning o‘zi men bu asarni (maqolani) nashriyot talabi darajasida tayyorlay olmayman, deb ochiq-oydin tan olishi mumkin. Shaxsiy ish tajribamdan shu narsa ma’lumki, 0 ‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyotida ilmiy tahririyat mudiri vazil’asida ishlagan kezlarim universal ensiklopediyaning yangi nu.shri birinchi jildini tayyorlash vaqtida bir qator mualliflarga ular ixlisosligi bo‘yicha so‘zlikdagi maqolalar tarqatildi. Shunda bir muullil'“Afrosiyob” maqolasini men yozib berayin deb taklif etadi va o'zida ayrim, Afrosiyob (go‘yo tarixiy shaxs emish) haqida bir qancha ma’lumotlarga ega ekanligini ta’kidlaydi. Men tahririyat mudiri sifatida mazkur maqola ensiklopedik tavsifda bo‘lishi, unga so‘zlikda ajratilgan belgi miqdori haqida ma’lum qilib, quyidagi ma’lumotlar berilishi maqsadga muvofiqligini bildirdim. Shartlar quyidagicha edi: 1. Afrosiyob tarixiy shaxsmi? 2. Avestodagi Afrosiyob kim? 3. “Shohnoma”dagi Afrosiyob kim? 4. Samarqanddagi qadimiy manzilgoh, Toshkentdagi Mingo‘rik nima uchun Afrosiyob deb ham atalgan, etimologiyasi qanday? 5. Turkiy yozma yodgorliklarda nima uchun Afrosiyob nomi uchraydi? 6. Alisher Navoiyning Afrosiyobga munosabati qanday? Oradan bir haftalar o‘tgach maqolani tayyorlashni o‘z zimmasiga olgan muallif tahririyatga kelib, yuqoridagi barcha shartlar bo‘yi- cha maqolani tayyorlay olmasligini bildirdi. Maqolani kimga tayyorlatish uchun muallif izlay boshladim va oxiri bir to‘xtamga keldim. Xullas, mo‘ljalimizdagi, ya’ni deyarli talab darajasidagi materialga ega bo‘ldik. Fikrimizning isboti uchun maqola matnini to‘liq keltiramiz. Download 6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|