Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

aniq boholashga muvaffaq bo‘ladi. Agar matn har jihatdan - tili 
va uslubi, shakli, g‘oyasi va boshqa ko‘rsatkichlari bo‘yicha e’lon 
qilish uchun maqbul bo‘lsa, muharrir qo‘lyozma ustida ishlashni 
boshlaydi va tuzatishlar kiritadi An’anaviy tahrir usuli ayni shuni 
taqozo etadi. Bunda asar turidan qat’iy nazar (ayniqsa, badiiy 
asar tahriri tajribasiga ko‘ra) bunga amal qilinadi. Lekin ilmiy -  
texnikaviy adabiyotlarm nashrga tayyorlashda maslahat beriladigan 
tadrijiy baholash usuli muharrir tanishuv o‘qishidan so‘ng, tezda 
material bo‘yicha o ‘z xulosasini tayyorlashi lozimligini ta’kid 
etadi. Tuzatishlarm esa diqqat bilan chuqur o‘qishdan so‘ng matnni 
bosishga berishdan oldin butun matn boshdan oyoq yana ko‘zdan 
o‘tkaziladi.
Tahrir nazariyasi va amaliyoti bo‘yicha adabiyotlarda matnni 
tahnr qilish - tuzatish jarayoni bilan bog'liq muharrir tahliliga 
alohida e’tibor qaratiladi. Bu asar o'quvchisiga qaysidir darajada
94

---

qanday xizmat qiladi degan nuqtai nazardan qaralsa, qo‘lyozmani 
tahlil etish - baholash tahrir mohiyatini ochib beradi. Zero, matnni 
tahlil qilishni bilmagan, baholashni bilmaydi, baholashni bilmagan 
tahrir qilishni ham bilmaydi.
Matnni baholash g‘oyasi adabiy asar yaratishning tabiiy tavsifiga 
ham, ruhiy qonuniyatlariga ham zid emas. Mohirona amalga oshi- 
rilgan (bajarilgan) tnzatishlar matnning yaxlitligi va mazmuniy 
uyg‘unligiga putur etkazmaydi. Aksincha, uning tuzilishidagi ayrim 
nuqsonlami istisno etadi, muallif fikrini, g‘oyasini oydinlashtiradi.
Baholash jarayoni andozaviylikni mutlaqo rad etadi. Baholash- 
ning har qanday matnga nisbatan bir xilda qo‘llash mumkin bo‘lgan