bir qolipdagi misollar, bitta mazmuniy qatordagi asos (fakt) lar,
qo‘shimcha tafsilotlami qisqartirish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Agar
qisqartiriluvchi qismlar to‘g‘ri aniqlangan, muallif bayon usuliga
zid bo‘lmasa, mazmunga putur etkazmasa mam qisqartirilishidan
so‘ng ko‘p mehnat talab qilmaydi, faqat qismlararo bog‘lanishni
ta’minlash uchun bir oz ishlash kerak bo‘ladi, xolos. Bu ham faqat
matn qismlarining uyg‘unligiga hizmat qiladi. Matnni qisqartirar
ekan muharrir, doimo, qisqartirilgan parcha va faktlar keyingi ba-
yonda bilvosita qayd etilmasligiga alohida e’tibor berishi kerak
bo‘ladi.
Matn mazmuniy bo‘g‘inlari o'rtasidagi bog‘liqlik shart bo‘lsa,
unda yirik qismlar qisqartirilishi mumkin bo‘lmaydi. Bunday
hollarda matn ichki qisqartirilishi amalga oshiriladi. Mazkur qis-
qartirilishda muharrir matnga ancha chuqurroq kirib boradi, ya’ni
matnga ko'proq dahldor bo‘ladi.
A'HttMlnp. mliilns sil'atini baholashga aloqador qisqartirishlarga
Whlov berib tuzatish taizida qarash lozim. Bunday tuzatishdan
maqsad matnning yakuniy (to‘liq baholangan) talqinini tayyor-
lashdir. Bunday tuzatish jaroyonida muharrir tahlili va qo‘l-
yozmani baholash natijalari to‘liq hisobga olinadi. Ishlov berib
tuzatishda matn adabiy jihatdan silliqlanadi, uning shakli mu-
kammallashtiriladi, muallif g‘oyasi aniqlanadi, fikri oydinlash-
tiriladi. Bu jarayonda matnga kiritilgan o‘zgartirilishlar tavsifiga
ko‘ra turlicha: qisqartirish, ayrim parchalar qiyomiga etkaziladi
(qo‘shimcha qilinadi), so‘zlar almashtiriladi, nutq sintaktik tuzilishi
o‘zgartiriladi, asar tuzilishi takomiliga etkaziladi. Lekin bunda
Do'stlaringiz bilan baham: |