Zamonaviy iqtisodiy

 
I.Karimovning bozor iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi 
 
Bozor iqtisodiyoti umumbashariy tizim bo’lganidan, ko’pchilik 
mamlakatlar qatorida O’zbekiston ham bozor iqtisodiyotiga o’tish 
yo’lini tanladi. Prezident Islom Karimov so’zi bilan aytganda: “Bozorga 
o’tish muqarrar. Bu – davr amri, ob’ektiv reallikdir. Ayni vaqtda bozor 
faqat maqsad emas,  balki yangi qadriyatlarni shakllantirish,  odamlar 
farovonligining sifat jihatidan tubdan yuqori darajasiga erishish uslubi 
va vositasidir”
  4
. Bozor munosabatlarigina xalq farovonligi uning 
turmush darajasini o’stirish, respublikada mavjud juda katta 
imkoniyatlardan to’la – to’kis foydalanishni ta’minlashi mumkin.  
J.M. Keyns o’zining “Umumiy nazariyasida” iqtisodchilar va 
siyosiy arboblar g’oyalarining ahamiyati va ta’siri to’g’risida to’xtalib, 
haqiqatda dunyo ular bilan boshqarilib turadi, deb yozgan edi. 
I.Karimovning bozor munosabatlari to’g’risidagi nazariy qarashlari, 
O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish kontseptsiyasi naqadar 
to’g’ri ekanligini hayotning o’zi ko’rsatib berdi, O’zbekistonning bozor 
                                      
2
 И.Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т.: “Ўзбекистон”, 1999, 78 бет  
3
 И.Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т.: “Ўзбекистон”, 1999, 95 бет  
1
 И.Каримов Ўзбекистон буюк келажак сари. Т.: “Ўзбекистон”, 1999, 39 бет  
 
102

---

iqtisodiyotiga o’tishida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi.  
I.Karimovning O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish 
kontseptsiyasi bozor iqtisodiyotiga o’tishning ham umumiy tomonlarini, 
ham O’zbekistonning o’ziga xos xususiyatlarini o’z ichiga oladi.  
 Bozor iqtisodiyotiga o’tishning (ayniqsa rejali iqtisodiyotdan) 
umumiy tomonlarini tahlil qilgach, I.Karimov mamlakatda bozor 
munosabatlarini shakllantirish  va ularni rivojlantirish uchun zarur 
bo’lgan umumiy jihatlarni ko’rsatib berdi. Ular jumlasiga kiritish 
mumkin:  
–  davlat mulkini xususiylashtirish; 
–  har xil mulk shakllarini shakllantirish; 
–  ko’p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish;  
–  raqobat muhitini yaratish; 
–  erkin xo’jalik yuritishni ta’minlash; 
–  mulkdorlar sinfini shakllantirish; 
–  narxning erkin shakllanish mexanizmini yaratish; 
–  resurslarning erkin oqib yurishiga sharoit yaratish;  
–  davlatning iqtisodiyotdagi monopol mavqeini tugatish. 
 O’zbekistonda  bozor  iqtisodiyotiga  o’tishning umumiy jihatlari asta-
sekin shakllantirib va rivojlantirib boriladi.  
Shu bilan birga I.Karimov O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga 
o’tishining o’ziga xos “O’zbek modeli”ni ishlab chiqdi. “Bizning bozor 
munosabatlariga o’tish modelimiz, - deb yozadi I.Karimov, - 
Respublikaning o’ziga xos sharoitlari va xususiyatlarini, an’analar, urf – 
odatlar va turmush tarzini har tomonlama hisobga olishga, iqtisodiyotni 
biryoqlama beso’naqay rivojlantirishning mudhish merosiga barham 
berishga asoslanadi”
5
.  Mazkur model O’zbekistonning bozor 
iqtisodiyotiga o’tish yo’lini, mamlakatning taraqqiyot yo’lini belgilab 
beradi. Bu yo’l uch tarkibiy qismdan iborat: 
-  ijtimoiy jihatdan yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti milliy andozasi 
mohiyatining tavsifi; 
-  qat’iy markazlashtirilgan ma’muriy buyruqbozlik tizimidan xo’jalik 
yuritishning bozor munosabatlariga asoslangan yo’liga o’tishning eng 
muhim printsiplari; 
-  iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning, tanglikdan chiqib 
olishning, barqarorlikni va muhim ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishini 
ta’minlashning aniq yo’nalishlari.  
O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tishida o’z yo’lidan 
                                      
5
 И.Каримов Ўзбекистон буюк келажак сари. Т.: “Ўзбекистон”, 1998, 101 бет 
 
103

---

izchillik bilan borishi mamlakatda aholi farovonligini oshirishga, 
barqaror iqtisodiy o’sishga, to’la ish bilan bandlikni ta’minlashga 
qaratilgan ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini barpo etishga 
ishonchli asos bo’lib xizmat qiladi. O’zbekiston tanlagan yo’l -  “o’zbek 
modeli” hayot sinovlaridan o’tgan, o’zini oqlagan model hisoblanadi. 
“Bugun uni xalqaro iqtisodiy tashkilotlar, jahonning ko’pgina 
mamlakatlari tan olmoqda. Eng asosiysi – hayotning o’zi uni 
tasdiqlamoqda”
6
.  
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, I.Karimov tomonidan ishlab 
chiqilgan kontseptsiya O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’tish 
yo’lini, mamlakatning taraqqiyot yo’nalishini belgilab beruvchi keng 
qamrovli, zamon talabiga javob beradigan, ilmiy asoslangan 
kontseptsiyadir.