Zamonaviy iqtisodiy

 
Bozor iqtisodiyotiga o’tishning besh tamoyili 
 
  I.Karimov o’zining bozor iqtisodiyotiga o’tish kontsentsiyasida qayd 
qilib o’tganlaridek, Sharqda “...bozor sharoitida rivojlanish juda uzoq 
vaqt davom etgan bo’lib... bu erda bozor sharoitida rivojlanishning o’z 
tarihiy tajribasi mavjud…”
8
. Muallif o’tgan tarihiy tajribaga, hozirgi kun 
amaliyotiga asoslanib bozor iqtisodiyotiga o’tishning  besh tamoyilini 
ishlab chiqdi. Mazkur tamoyil O’zbekistonda ijtimoiy yo’naltirilgan 
bozor iqtisodiyotini shakllantirishga, iqtisodiyotni tubdan isloh qilishga 
asos bo’lib xizmat qiladi.  
  Birinchi tamoyil – iqtisodiyotning siyosatdan ustun bo’lishi. Rejali 
iqtisodiyotga asoslangan sobiq ittifoqda “Siyosat iqtisodiyotdan ustun 
bo’ladi...” degan qoidaga asoslangan bo’lib, iqtisodiy siyosat ham shu 
asosda olib borilgan. Bunday iqtisodiyot davlat manfaatlariga 
bo’ysuntirilgan, uning hayot faoliyatini ushlab turish uchun xizmat 
qilgan. Prezident Islom Karimov “iqtisodiyot” va “siyosat” 
tushunchalarining o’ziga hos  tomonlarini, ularning har biri o’z  
                                      
8
 И. Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т.; “Ўзбекистон” 1999, 94 бет 
 
106

---

qonunlari asosida  rivojlanishini chuqur tahlil qilib, ular o’rtasidagi 
nisbatda  iqtisodiyotning ustunlik qilishini ko’rsatib berdi. I.Karimov 
qayd qilib o’tganlaridek, iqtisodiyot siyosiy manfaatlarga 
bo’ysundirilgan joylarda  bunday iqtisodiyotning butunlay barbod 
bo’lishi, aholining turmush sharoiti pasayib, ijtimoiy ziddiyatlarning 
kuchayishi kelib chiqayotgan bo’lsa, “Aksincha iqtisodiy  islohotlar 
izchilik  bilan amalga oshirilyotgan  joylarda demokratik  va siyosiy  
islohotlar uchun  mustahkam  moddiy negiz yaratilmoqda ”
9
. 
  Ikkinchi tamoyil – davlat bosh islohotchi bo’lishi. I.Karimov 
o’zining “O’zbekiston – bozor munosabatlariga o’tishning  o’ziga xos 
yo’li”,  “Jaxon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni 
bartaraf etishning yo’llari va choralari ” asarlarida davlat o’z mavqeiga 
ko’ra  hamma davrlarda  iqtisodiy jarayonlarga ta’sir o’tkazib kelgan, 
tom ma’noda o’zini - o’zi tartibga solib turadigan, takomillashgan bozor 
munosabatlari  amal qilmasligini  ko’rsatib o’tadi. Ayniqsa, eski  tizim 
tugatilgan, yangi tizim hali to’liq shakllanmagan  jamiyatda davlat  bosh 
islohotchi bo’lishi shart, “iqtisodiyotni boshqarishni qo’ldan chiqarib 
yuborish”, uning taraqqiyotini o’z holiga tashlab qo’yish mumkin emas.  
  Bozor iqtisodiyotiga o’tish  va uning rivojlanishi davrida davlat bir 
qator vazifalarni bajaradi,shu jumladan  ijtimoiy tovarlarni ishlab 
chiqarish, aholini ijtimoiy himoya qilishning samarali va aniq tizimini 
yaratish, ekologik muvonazatni ta’minlash, ishbilarmonlik tuzilmalari 
qaror topishi va rivojlanishiga ko’maklashish , aniq maqsadga qaratilgan 
tuzilma siyosatini amalga oshirish. Bular davlat bosh islohotchi bulishi, 
islohotlarning izchillik bilan amalga oshirilishida uning muhim rol 
o’ynashi lozimligini ko’rsatib beradi. 
 Uchinchi 
tamoyil 
–