Zararsizlik nuqtasini aniqlash

Risk obyektlarining kompleks sinflari: 
ü ishchi kuchi; 
ü mol-mulk; 
ü sarmoya; 
ü axborot. 
Yuzaga kelish sabablari bo‘yicha risklar quyidagilarga bo‘linadi: 
ü tabiiy hodisalardan kelib chiquvchi – suv toshqini, do‘l, yer qimirlashi, 
epidemiya va sh.k.; 
ü ijtimoiy-jamoat muhitdan kelib chiquvchi – aldov, jinoyat, ko‘zda tutilmagan 
ziyon yetkazish; 
Moliyaviy risklar, pul mablag‘larini yo‘qotish ehtimolligi bilan bog‘liq. Moliyaviy 
risklar ikki turga bo‘linadi: 
pulning xarid quvvati bilan bog‘liq bo‘lgan risklar va sarmoyalarni qo‘yish bilan 
bog‘liq bo‘lgan risklar (investitsion 
risklar). 
Pulning xarid quvvati bilan bog‘liq bo‘lgan risklar quyidagi xillardan iborat: 

---

Ø inflyatsion; 
Ø deflyatsion; 
Ø valyuta; 
Ø likvidlik. 
Investitsion risklar quyidagilardan iborat: 
> boy berilgan naf riski – bu qandaydir amalni (misol uchun, sug‘urtalash, 
xedjirlash, investitsiya va sh.k.) 
bajarilmasligi natijasida bilvosita moliyaviy zarar (foyda ololmaslik)ga olib 
keluvchi risk; 
> daromadlarni pasayish riski portfelli investitsiyalar, 
omonatlar va kreditlar bo‘yicha foizlar va dividendlar 
hajmining kamayishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. 
Daromadlilikni pasayish riski quyidagi xillardan iborat: 
♦ foiz risklari 
– tijorat banklari, kredit muassasalari, investitsion institutlar tomonidan jalb qilinga 
mablag‘lari bo‘yicha to‘layotgan foizlarining taqdim etilayotgan kreditlar bo‘yicha 
foiz stavkalaridan ko‘tarilib 
ketishi natijasidagi yo‘qotishlar xavfi. 
♦ kredit riski – qarz oluvchi tomonidan asosiy qarzini va 
tegishli foizlarni to‘lanmaslik xavfi. Shuningdek 
kredit risklariga qimmatli qog‘ozlarni muomalaga chiqargan emitentning ular 
bo‘yicha foizlarni yoki asosiy qarz 
summasini to‘lay olmaslik holatiga kelib qolish riski ham kiradi. Kredit bevosita 
yo‘qotishlar risklariga bo‘linishi 
mumkin 
Bevosita moliyaviy risklar quyidagi xillarga bo‘linishi mumkin: birja riski, selektiv 
risk, bankrotlik riski 
hamda kredit riski. 
Sug‘urtada barcha risklar ikki guruhga 
bo‘linadi: sug‘urtaviy va nosug‘urtaviy (sug‘urta shartnomasiga 

---

kiritilmagan). Sug‘urtaviy risk – bu sug‘urta hodisasini ro‘y berish ehtimolligi va 
ko‘rilishi mumkin bo‘lgan 
zararning miqdoriy hajmi nuqtai nazaridan baholanishi mumkin.
Sug‘urta riskining asosiy mezonlari: 
• risk tasodifiy xarakter kasb etishi kerak, bunda sug‘urta shartnomasida ishtirok 
etayotgan 
barcha tomonlarga sug‘urta hodisasining ro‘y berish aniq vaqti va ko‘rilishi 
mumkin bo‘lgan 
zararning hajmi oldindan ma’lum emas; 
• mazkur riskning namoyon bo‘lish tasodifiyligini bir turdagi obyektlar 
jamlamasi bilan 
solishtirish mumkin, ya’ni statistik kuzatuvlar olib borish kerak; 
• riskni amalga oshishida aks etuvchi sug‘urta hodisasining ro‘y berishi 
sug‘urtalanuvchi 
yoki boshqa manfaatdor shaxsning xohish-irodasi bilan bog‘liq bo‘lmasligi kerak; 
• sug‘urta hodisasining ro‘y berishi davr va makonda ma’lum emas; 
• riskni amalga oshish oqibatlarini pul ifodasida obyektiv o‘lchash va baholash 
imkoni 
mavjud.