Zbek isto n respu blikasi fanlar akad em iyasi

ot), yoshi ulug'-yashulli (Xorazm),
a-о: ho'ja eli -xo'jeli va boshq.
Reduplikatsiya jarayonidagi almashinuvlar
Har qanday reduplikatsiyada umumiy (tsepentlovchi) urg'u birinchi 
komponentda bo'ladi. Ikkinchi darajali urg'u ikkinchi komponentning 
oxirgi 
bo'g'iniga 
tushadi. 
Juft 
so'zlaming 
anchagina 
qismida 
komponentlardan biri ikkinchisining morfonologik o'zgarishiga uchragan 
varianti hisoblanadi.
Birinchi komponent o'zgaradi:
tun-s; bus-butun
tta-p: kap-katpsh
shil-m: yam-yashil
k-m: ко 'm-ko 'k
zil-p: qip qizil
ra-p: qop-qora
к-p: op-ok (oppoq)
rik-p;; sap-sariq va boshq.
II. Ikkinchi komponent o'zgaradi: 
у-p: yog'och-pog'och, yilt-pilt 
m-s: mol-sol, mot-sot, temir-semir 
m-p: mol-pol, mosh-posh
101

---

y-m: yo 'riq-mo 'riq 
t-m: tugun-mugun 
k-m: qiyshiq-miyshiq 
t-p: temir-pemir va boshq.
Ko'rinib turibdiki, reduplikatsiya jarayonida almashinuvchi allofon 
sifatida faqat chegaralangan tovushlar qatnashadi. Ular ko'proq m, p, s, 
allofonlar hisoblanadi. Bu sanokli allofonlar son-sanoqsiz tovush yoki 
tovush kompleksi o'rnida kela oladi. SHuning uchun ham reduplikatsiya 
modelini hosil qiladi.
YUqorida bayon qilinganlardan shu narsa ma'lum bo'ladiki, faqat 
morfemalar qurshovidagi tovush almashinuvlar, ya'ni bir umumiy 
morfemaning turli alloformalarini yuzaga chiqarishda xizmat qiluvchi 
almashinuvlargina morfonologiyaning o'rganish ob'ekti bo'ladi.
Savol va topshiriqlar:
1. Qo'shma so'z va so'zning analitik formalari komponentlarining 
intonatsion bir butunligani ta'minlovchi qanday vositalar bor?
2 
Qo'shma so'z va so'zning analitik komponentlari tarkibida 
qanday morfonologik o'zgarishlar ro'y beradi?
3. 
Reduplikatsiya jarayonida qanday morfonologik o'zgarishlar 
ro'y beradi?