Zbek isto n respu blikasi fanlar akad em iyasi

Lingvistik belgilarning o'ziga xos xususiyatlari.
Motivlanmagan belgilar ichida lingvistik belgi alohida o'rin 
egalaydi. Lingvistik belgilar konventsionalligi bilan motivlanmagan barcha 
belgilar bilan umumiylikni hosil qilsa ham, ammo axborot tashish 
imkoniyatining kengligi, diskretligi, akustikligi, ko'psathliligi va bu sath 
birliklari o'rtasida pog'onali (darajali) munosabatning mavjudligi bilan 
boshqa motivlanmagan belgilardan farq qiladi. SHuning uchun ham 
lingvistik belgi alohida tipdagi belgidir.
F. de Sossyur ham lingvistik belgining qurilish modelini tavsiya 
etib, uning ikki asosiy tamoyilini belgilaydi: ifodalanmishning erkinligi va 
silsilaligi.
Birinchi 
tamoyil 
ifodalovchi 
va ifodalanmish 
o'rtasidagi 
munosabat asosida belgilanadi.
Lingvistik belgining bu ikki plani o'rtasidaga munosabat antik 
davrdan buyon faylasuflar, ruxshunoslar va lingvistlar o'rtasida qizg'in 
bahslarga sabab bo'lib kelmoqda.
Qadimgi grek filosoflari Geraklit nom bilan u ifodalagan predmet 
o'rtasida bog'liqlik bor degan tezisni olg'a surgan bo'lsa, Demokrit bu 
qarashni inkor qiladi va nom bilan u ifodalangan predmet o'rtasidagi 
munosabat 
erkindir, 
deydi. 
U 
nom bilan predmet 
o'rtasidagi 
nomutanosiblikni quyidagi dalillar bilan isbotlaydi: 1) bir predmet bir 
necha nom bilan atalishi mumkin (nom predmetga nisbatan ko'p, ortiqcha):
2) bir necha predmet bir nom bilan ataladi (nom predmetga nisbatan kam, 
etishmaydi): 3) ma’lum predmetlaming nomlari davrlar o'tishi bilan 
o'zgarishi mumkin.
19

---

Bu masala bugungi kunda ham dolzarbligini yo'qotgani yo'q 
(ushbu muammo yuzasidan batafsil m a’lumot olish uchun "Belgining 
tuzilishi bo'limiga qarang").
Lingvistik belgining ikkinchi tamoyili ifodalovchining silsilaligidir. 
F. de Sossyur asarida bu tamoyil birinchi tamoyilga nisbatan kamroq o'rin 
olgan bo'lsa ham, lekin unga katta ahamiyat berildi.
Lingvistik belgining silsilaligi uning boshqa belgilar bilan 
sintagmatik munosabatini ko'rsatadi. Lingvistik belgining bu xususiyati til 
va nutq aloqasiga ham ishora qiladi.
Lingvistik belgining uchinchi xususiyati uning diskretligi, ya'ni 
mayda elementlarga ajralish xususiyatidir.