‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. S u L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni

0 ‘simliklar dunyosining sanitar-gigiyenik, sog'lomlashtirish va 
s h ifo b a x sh lik
a h a m i y a t l a r i h a m b e q i y o s d i r . O l i m la r n i n g
t a ’kidlashlaricha, biosferaning o ‘z-o‘zini tozalash xususiyatining 
qariyb 99%i 
0
‘simliklar hissasiga t o ‘g ‘ri kelar ekan. K o 'p la b
o ‘sim lik lar n a f a s olish j a r á y o n i d a a t r o f - m u h i t g a m a x su s 
kimyoviy faol m oddalar ajratib chiqaradilar. Olimlar tomonidan 
o ‘rmon havosida 300 turdagi x u sh b o 'y , efir moyli va boshqa 
birikmalar mavjudligi qayd etilgan. Bir q a t o r d araxt va butalar 
o ‘z l a r i d a n
fito n sid la r
d e b a t a l u v e h i b i r i k m a l a r a j r a t is h
xususiyatiga ega. Bir gektar keng bargli d ara x tz o r sutkasiga 2 
kg, n i n a b a r g l i s i esa 4 - 5 kg f i t o n s i d a j r a t a o la d i. Bu 
birikm alarning k o ‘pchiligi havo, tu p r o q va suvdagi patogen 
mikroorganizmlarni yo‘qotish hossasiga egadir. Masalan, tuya 
(K anada mojevelnigi) daraxti atrofi o ‘ra lg a n xonada m ikroblar 
sonini uchdan ikki qismgacha k am aytira oladi. D ub va pixtaning 
bargi masofadan turibichburug1 va qorin tifi mikroblarini o i d i r a
oladi. T erak, olm a va ev k a lip tla r g r i p p virusini, k aram va 
sarimsoq esa sil mikroblari tarqalishiga t o ‘sqinlik qiladilar.
Inson sa lo m a tlig in i tik lash m a q sa d la rid a o ‘sim Iiklardan 
foydalanish yaxshi samara beradi. 
0 ‘sim lik dunyosi, ayniqsa, 
o ‘rm onlar, yashil xiyobon, s o i i m b o g ‘- r o g ‘lar, ra ng-barang 
gullar kishilar ruhiyatiga, nerv-gum oral sistemasi faoliyatiga 
ijobiy t a ’sir etadi, jismoniy charchoqni yozadi va turli psixologik 
zo'riqishlardan tezroq va osonroq forig‘ qiladi. Ko'ngillarga 
estetik zavq-shavq, huzur bag'ishlab, insonda ruhiy ko'tarinkilik, 
ijod, g o 'z a llik va n a fo s a tg a c h o r l o v c h i k a y fiy a tn i yuzaga 
keltiradi. 0 ‘sim liklar aho li y a s h a s h j o y l a r i n i za rarli fizik 
t a ’sirlardan, shovqin-suron, chang va zararli gazlardan. hatto 
r a d ia t s i y a d a n h im o y a lo v c h i t a b i i y v o s i t a vazifasini h a m
o 't a y d i l a r . A yn iq sa, h av o d a g i c h a n g l a r n i u shlab qolish d a 
o'simlik barglari katta rol o'ynaydi. M a s a la n , o 'rm onlarda va 
daraxtzorlarda shaharlarga nisbatan h av o d a g i chang 21-86% 
ga, mikroblar 19-44%ga, doimiy radiatsiya darajasi esa 2 m arta

---

past b o ‘ladi. O 'sim liklarning ahamiyati h aq id a gapirilganda 
ularning shifobaxshiik xususiyati ustida to'xtalm aslikning iloji 
yo'q. I n s o n iy a t q a d im z a m o n la rd a n o q o 's im lik la r d a n turli 
kasalliklarni d a v o l a s h d a keng fo y d a la n ib kelgan. H o z ird a 
shifobaxsh o ‘simliklar bilan shug'ullanuvchi maxsus tabiiy fan 
s h a k l l a n i b , r i v o j l a n i b b o r m o q d a . H o z i r g i t a b o b a t d a
fo y d a la n ila y o tg a n d o ri-d a rm o n la rn in g 40% d a n ziyodrog'i 
o'simlik m ahsulotlari asosida tayyorlanmoqda. 0 ‘simliklardan 
olingan d orilar tabiiy moddalardir. Shuning uchun ular deyarli 
asorat qoldirm aydi va yaxshi shifo b o ‘ladi.