Ózbekistan respublikasí joqari bilimlendiriw, PÁn hám innovaciyalar ministrligi samarqand mámleketlik veterinariya medicinasi, sharwashiliq hám biotexnologiyalar universiteti nókis filiali veterinariya hám zooinjeneriya fakulteti

Paldıń awırlıq muǵdárın anıqlaw
Onsha úlken bolmaǵan shıyshe ıdıs alınıp, onı 1 gr ge shekem anıqlaw menen tartatuǵın tárezinde tartıladı hám awırlıǵı jazıp qoyıladı. Shıyshe ıdıstıń anıq 6 HJ> belgisige shekem suw quyılıp, taǵı suw menen birge ólshenedi. Ulchash ushın oshxona tárezisidan paydalanıw múmkin. Suwdiń temperaturai 15°C bolıwı kerek. Suw menen ólshengen shıyshe ıdıs salmaǵınan bos, suwsız tartılǵan shıyshe ıdıs salmaǵı ayrıladı hám shıyshe ıdıs daǵı suw awırlıǵı gramm yamasa sm3 te anıqlanadi. Suwdı basqa bos ıdısqa tukib, suwdan bsolgan shıyshe ıdıs muzshilab artilib qurıtıladı. Qurıtılǵan shıyshe ıdıstı suw qoyılǵan belgili jayınasha pal qoyıladı. Pal júdá abaylılıq menen voronka járdeminde qoyılsa, pal arasında kóbikler payda bolmaydı. Eger ıdısda pal ústinde kópik payda bolsa, ol halda onı avayerin alıw kerek. Shıyshe ıdıs palı menen tartılsa, ıdıstı pallıq salmaǵınan bos salmaǵı ayrilib, ıdıs daǵı paldıń taza salmaǵı anıqlanadi. Tartılǵanda shıqqan pallıq taza salmaǵın tartılǵan taza suw salmaǵına bulinib, paldıń anıq awırlıq muǵdarı anıqlanadi. Eger tájiriybe degi pal temperaturai 15°C yamasa 15°C den tómen bolsa, ol halda paldıń awırlıq muǵdarı 0, 0005 asıriladı yamasa kemeytiriledi (hár bir gradus temperaturaga).

Misal. Bos shıyshe ıdıs salmaǵı 1250 g.

Shıyshe ıdıs suw menen 3765 g.
Shıyshe ıdıs suw menen awırlıq salmaǵı3765 g den bos shıyshe ıdıstıń awırlıq salmaǵı1250 g ni ayiramiz: 3765 g1250 g = 2515 g yamasa 2515 sm3. Shıyshe ıdıstıń pal menen awırlıq salmaǵı 4844 g den bos shıyshe ıdıstı awırlıq salmaǵı 1250 g ni ayiramiz. 4844 g1250 g = 3594 g. Paldıń awırlıq muǵdarın suwdiń awırlıq muǵdarıga bulinib, 3594 : 2515 = 1, 429. Egerde paldıń temperaturai 15° den joqarı yamasa kem bolsa, ol halda paldıń awırlıq muǵdarıniń hár bir gradusına 0, 0005 ke kemeytiriledi yamasa asıriladı. Pal tartılıp atırǵan waqıtta onıń temperaturai 2 GS edi, sol sebepli onıń awırlıq muǵdarı 0, 0005 ke azayıwı kerek.
0, 0005 (2115) = 0, 0005 : 6 = 0, 003.
1, 429 - 0, 003 = 1, 426.
Paldıń awırlıq muǵdarı bilingach, onıń quramındaǵı suw muǵdarın % esabinde anıqlanadi.Paldıń awırlıq muǵdarı 1, 426 ni 1, 429 awırlıq muǵdarı hám 1, 422 rakamlari ortasından tabamız. Bul halda pal quramındaǵı suw: