Ózbekistan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministirligi

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÁM ORTA
ARNAWLI BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI
AJINIYAZ ATINDAGI NÓKIS MÁMLEKETLIK
PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI

TABIYIY PÁNLER FAKULTETI
Botanika, ekologiya ha’m oni oqitiw metodikasi kafedrasi
“5140400-Biologiya oqitiw metodikasi” bakalavr tálim bag’dariniń
3-A BOM talabasi Ashirbaeva Nilufardin Botanika pa’ninen


KURS JUMISI
Tema: Miywe ha’m tuqimnin’ insan tirishiligindegi a’hmiyeti


Ilimiy: Otenova F
Kafedra baslig’i: Eshmuratova R
Tapsirdi: Ashirbaeva. N
NO’KIS-2022


Reje:
I. Kirisiw
1. 1 Tuqimlardin’ tarqaliwi.
1. 2 Miyweler bir qatar zárúrli funktsiyaları
1. 3 Topıraqtı jumsartiw.
II. Insan o’mirinde o’simliklerdin’ a’hmiyeti
2. 1. Aziq-awqat sipatinda qollaniwi
2. 2. Sanaatta paydalaniw
III. Da’rilik o’simlikler haqqinda
3. 1 Da’rilik o’simliklerden medicinada paydalaniw.
3. 2. Sharwa mallarin bag’iw ushin.
Juwmaq
Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi


K I R I S I W


Temanıń aktuallıǵı. Ósimliklerdiń tábiyaat daǵı hám insannıń ómirindegi áhmiyeti. Birinshi na’wbette soni aytıw kerek, barlıq adamlar hám haywanlar kislorod penen dem aladı hám karbonat angidrid shıǵaradı. Hawa daǵı karbonat angidrid muǵdarı janılg'i janıwınan da ko'beyedi hám ósimlikler, óz gezeginde, hawada karbonat angidridti nurda jutip, kislorod shıǵaradı.

Bunnan tısqarı ósimlikler hawanı kislorod menen boyitip, karbonat angidrid muǵdarın azaytadı. Kislorod adamlar hám haywanlar turmısı ushın zárúr strukturalıq bólim bolǵanlıǵı sebepli, jer júzinde jasıl ósimliklersiz turmıs keshiriw múmkin emes.

Qala hám awıllardı kislorod menen bayıtıw ushın - qıyabanlar, qıyabanlar, kósheler hám basqalar. ko'kalamzorlashtirish Adamlar terekler, putalar egiwedi, parklar, qıyabanlar, gúlzar, otlaqlardı egiwedi. Ulıwma alǵanda, planeta daǵı hár qanday qalada olar xalıqtıń sawlıgın saqlaw ushın zárúr bolǵan ósimliklerdi ılajı bolǵanınsha kóbirek egiwge háreket qılıwadı. Ósimlikler karbonat angidridti jutıwın esapqa alıp, hawaǵa kislorod hám birpara gazsimon elementlardı shıǵaradı, bul shańnı dúzetedi hám zıyanlı mikroblardı joq etedi.

Sol sebepli ósimliklerimizni qorǵaw haqqında ǵamxorlıq etiwimiz kerek, hár bir japıraq hám jasıl boslıqlardı kóbeytiw, yamasa anıqlaw jańa ósimlikler egiwdi, olarǵa ǵamxorlıq qılıwdı hám zálellerden qorǵawdı unutpań.

Olarda organikalıq elementlar payda bolishida ol da zárúrli rol oynaydı. Jasıl ósimlikler organikalıq elementlardı jaratadı, adamlar hám haywanlar awqatlanıwları ushın olardı jasıl ósimliklerden tayarlaydı. Adamlar mıywe, palız eginleri, dán hám basqa miywelerden qosımsha ónim alıw ushın materiallıq ósimliklerdi etiwtirishadi. olardı jeb, qıs ushın ónim alın. Awıl xojalıq haywanları ushın olar haywanlardıń turmısı ushın zárúr bolǵan dán, silos jıynasadı, sebebi olar quramında to'yimli organikalıq elementlar bar. Haywanlar jasıl ósimliklersiz ámeldegi bo'lolmaydi, sebebi olar quramındaǵı tayın organikalıq elementlar menen azıqlanadı.

Úlken otlaqlarda siz sharba ushın azıq retinde isletiletuǵın kóplegen paydalı organikalıq elementlardı tabıwıńız múmkin. Onıń ushın sharba maysaları jaylawlarǵa haydalmoqda yamasa maysa oriw hám pishen órim-jıynaw jumısları alıp barılmaqta. Biraq órim-jıynaw otni gúllew basında ámelge asırılıwı kerek, sebebi bul waqıtta ósimlikler eń suwlı azıqlardı óz ishine aladı. Eger urıwlantırıw gúllew yamasa mıywe beriw waqtında ámelge asırılsa, ol jaǵdayda ot qopal bolıp qaladı hám olardıń azıqlıq sapası sezilerli dárejede azayadı.

Miywelerdiń tábiyaat daǵı hám adamlar turmısındaǵı áhmiyeti. Miyweler, birinshi náwbette, ósimliklaming kóbeyiwi, tarqalıwı hám nasi qaldırishi ushın kerek. Jabayi halda ósetuǵın ósimliklaming mevasidan tábiyaat daǵı barlıq tiri janzatlar azıqlanadı. Ayırım miyweler jerge to'kilib, shirip, yemi organikalıq elementlarǵa boyitadi. Adamlar ómirin bolsa mevasiz tasawur etip bolmaydı. Miyweler tikkeley tábiyliginshe tutınıw etiledi. Olardan azıq-túlik hám shireshilik sanaatında hár túrlı ónimler tayarlanadı. Miywelerden alınatuǵın maylardan xalıq xojalıǵınıń túrli tarawları (azıq-túlik, texnika, salmaqli sanaat, átir-upa) de foy- dalaniladi.