Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. ОПТИК ТОЛА ВА ТОЛАЛИ ОПТИК КАБЕЛЛАР 
 
2.1. Оптик алоқа узатиш каналлари 
 
Оптик узатиш каналлари оптик алоқа (ОА) тизимининг узатиш ва 
қабул қилиш қисмларини бо½лаб турувчи муҳитдир. Оптик узатиш 
каналларининг тавсифлари қисман алоқа тизимининг сифатини аниқлайди. 
Шунинг учун ОА тизимларини лойиҳалаштиришда нурланиш тарқаладиган 
узатувчи муҳит - каналнинг хусусиятларини ҳисобга олиш керак. 
Электромагнит тœлқинлар тарқаладиган каналлар очиқ оптик алоқа (ООА) 
каналларига ва толали оптик алоқа (ТОА) каналларига бœлинади.
ООА каналларида нурланиш манбалари электромагнит тœлқинларни 
очиқ фазога нурлантиради, бунда нурланишнинг тарқалиш йœналиши 
фақатгина антеннанинг йœналиш диаграммаси билан аниқланади. ООА 
каналлар,и œз навбатида, уч турга бœлинади: атмосфера, космик ва сув ости 
алоқа каналлари. 

---

20 
Атмосфера ООА каналларида тœлқинларнинг тарқалиш тавсифлари 
етарли даражада об-ҳаво шароитларига бо½лиқ. Атмосфера ва сув ости 
узатиш муҳитларининг физик бир турда эмаслиги ва уларнинг таркибидаги 
бегона заррачаларни узатилаётган нурланиш тœлқини билан œзаро таъсирда 
бœлишидан электромагнит тœлқинлар бузилади. Заррача œлчамларининг 
тœлқин узунлиги билан таққосланадиган даражада ёки катта бœлиши 
бузилишларни оширади. Шу сабабли атмосфера бузилишлари оптик 
диапазонда турли характерга эга. Шу тарзда узатиш муҳити-каналларни 
таҳлил қилиш, алоқа тизимларини лойиҳалаштиришда юзага келадиган энг 
муҳим масала ҳисобланади. Тœлқинларнинг тарқалиш йœналишига тушиб 
қоладиган заррачалар асосан оптик нурланишни ютади ва сочади. Бу 
омилларнинг таъсир даражаси канал турига (сув ости, тоза ҳаво, турболент 
атмосфера ва бошқалар) бо½лиқ. Бу тизимларда бузилишларни камайтириш, 
талаб этиладиган ишончлиликни таъминлаш учун ретрансляция участкаси 
узунлигини камайтириш керак бœлади. 
Космик ООА каналида узатиш муҳити бу атмосферадан холи бœлган 
очиқ фазодир. Космик каналда атмосфера каналларига хос бœлган 
бузилишлар ҳосил бœлмайди, улар барқарор бœлиб, алоқанинг юқори 
ишончлилигини таъминлайди. Космик каналларда асосий йœқотишлар бу 
тарқалишда ҳосил бœладиган йœқотишлар ҳисобланади. Бу йœқотишлар 
сигнал L масофага тарқалганда нурланиш майдони қувватининг йœқотиш 
коэффициенти билан баҳоланади ва қуйидаги ифода орқали аниқланади: 
2
4
1
L
р



(2.1) 
Космик алоқа тизимларини лойиҳалаштиришда асосий масала бу 
узатиш ва қабул қилиш антенналарининг œлчамларини мос равишда тœ½ри 
танлаш орқали йœқотишларни бартараф этиш хисобланади. 
ТОА да электромагнит нурланишларнинг тарқалиш йœлини ташкил 
этиш учун махсус оптик нур œтказувчилар қœлланилади.