Zbekiston davlat jahon tillari universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi
Download 1.22 Mb. Pdf ko'rish
|
malaka oshirish tizimida boshlangich maktab ingliz tili oqituvchilarining kasbiy kompetensiyasini takomillashtirish
|
Paradigmal-kompetentli yondashuv
15 Bu esa mazkur muammoni o‘qitishning barcha bosqichlarida, jumladan, MO tizimida ham hal etishga nisbatan kuchli zaruratni keltirib chiqargan. Kumaradivelu B. taʼkidlashicha, o‘qituvchining roli passiv texniklikdan transformatsiyalashayotgan intellektual darajasigacha o‘zgarishi, ko‘tarilishi jarayonida o‘qitish maqsadlari va yo‘nalishlariga bo‘lgan munosabat ham o‘zgarib boradi va jarayon ishtirokchilari safiga o‘quvchilar va jamoatchilik ham qo‘shiladi 11 . Jamoatchilik, jumladan, ota-onalar roli, bizning fikrimizcha, ayniqsa chet tilini o‘qitishning ertangi bosqichida kuchayadi. O‘zbekiston misolida shu faktni keltirish mumkinki, garchi passiv texnik rolidan chiqib ketgan bo‘lsa-da, o‘qituvchilar hali transformatsiyalashayotgan intellektual darajasiga yetish uchun uzoq yo‘lni bosib o‘tishlari lozim. Hozirgi vaqtda zamonaviy ingliz tili sinflarida o‘qituvchiga qo‘yiladigan talablar o‘qituvchining roli, asosan, til hodisalarini tushuntirish va ushbu modellarni o‘zlashtirilishini nazorat qilishga asoslangan anʼanaviy sinflardagiga qaraganda ancha yuqori. Zamonaviy yuqori surʼatga ega sinfda o‘qituvchi o‘z zimmasiga yuklangan vazifalardan kelib chiqib, sinfni boshqarish (management), rejalashtirish, o‘quvchilar bilan o‘zaro aloqaga kirishish va boshqa qator rollarni bajaradi. O‘zbekiston MO tizimi tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, o‘qituvchilar, asosan, o‘z bilim va ko‘nikmalari zaxirasini boyitish va to‘ldirishdan manfaatdor va shunga yo‘naltirilgan. Bu yo‘l ko‘p hollarda murabbiylarda o‘qituvchilar seminarlar va amaliyot jarayonida olgan bilim va ko‘nikmalarini amaliyotda qo‘llamasliklarini ko‘rganlari ortidan muammolar, umidsizliklar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. MO kurslari transformatsiyasi paradigmasida o‘qituvchilarning rivojlanishi va o‘qituvchining uzluksiz kasbiy rivojlanishi orasidagi farqni aniqlab olish muhim jihat hisoblanadi. O‘zbekistonda mavjud o‘qituvchilarni rivojlantirish dasturini tahlil etish natijalari sohadagi quyidagi qator asosiy muammolarni aniqlab berdi: 1) jarayonga jalb etilgan tomonlar o‘rtasida aniq muvofiqlashtirish va hamkorlik yo‘qligi; 2) bilim va ko‘nikma egallashga urg‘u berilishi; 3) o‘qitishga nisbatan yondashuvlarni tanlashda yangi murabbiylar uchun muammolar tug‘diradigan noaniqliklar. Ko‘pgina murabbiylar o‘z o‘qituvchilari trening davomida barcha yangi o‘rganganlarini qo‘llashga uringanlarini kuzata turib, umidsizlikka tushishini sababi shunda bo‘lishi mumkinki, ular ko‘pincha o‘zlari nima qilayotganlarini chuqur tushunmasdan harakat qiladilar. Imitatsiya yoki ko‘chirmaning 12 bu rejimi yuzada ro‘y beradi va go‘yoki oyna kabi harakatni aks ettiradi yoki ko‘chiradi. Imitatsiya rejimini real qo‘llash rejimidan chegaralash zarur. O‘z-o‘zini anglashni va real qo‘llash rejimini rivojlantirishga tomon o‘zgarish yuz berishi uchun biz «yuzaning ostida» topshirig‘i bilan ishlashimiz kerak: yuzani ochish, tahlil qilish, keyin uni individuallikka va o‘quvchining kontekstiga nisbat berishimiz va nihoyat yana yuzaga qaytarishimiz lozim. Mashqni qo‘llash jarayonini quyidagicha tasavvur etish mumkin (2-rasmga qarang): 11 Kumaradivelu B. BeyondMethods: Macrostrategies for Language Teaching. New Haven, CT: Yale University Press, 2003. 12 Kontra E.H. Reflections on the purpose of methodology training ELT Journal. 1997. 51/3 |
