Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети cудлар фаолиятида коррупциянинг олдини олишнинг

 
 
 
 
 
 
 
 
 
Биринчи фаолият турига далилларни тўплаш, тергов қилиш ва 
баҳолаш киради. Одил судловни бошқариш бўйича суд фаолияти 
ҳисобланади.
Иккинчи фаолият турига ташкилий фаолиятни ўз ичига олади. Нормал 
фаолият учун зарур шарт-шароитлар яратишга қаратилган ҳаракатлар, 
адолатни тўла таъминлаш ва мустақил идора этиш ташкиллаштириш
1
.
Суд фаолияти процессуал ва процессуал бўлмаган адолатни 
таъминловчи ташкилий-бошқарув фаолияти турларига бўлиниши мумкин. 
Шу билан бирга, юридик адабиётларда суд фаолиятига бағишланган 
консепция мазмунини очиб беришга етарли эътибор қаратилмаган “ташкилий 
бошқарув фаолияти” деб ёзилган. Суд фаолиятида ташкилий фаолиятини 
қўллаб-қувватлаш деганда, айрим манбаларда судлар фаолияти молиявий, 
логистик ва бошқа характердаги чора-тадбирлар яратиш кераклиги назарда 
тутиб, хусусан:
1) 
логистик қўллаб-қувватлаш, ўз вақтида зарур молиявий 
воситаларни ажратиш масаласи кўриб чиқиш, ходимларига иш ҳақини ўз 
вақтида тўлаш, бинолар қуриш ёки таъмирлаш, асбоб-ускуналар ва 
инвентарлар сотиб олиш тушунилади;
 
 
 
 
 
 
2) судларни ўз фаолияти учун зарур бўлган қонунчилик ва бошқа 
норматив материаллар билан таъминлаш; 
 
 
 
 
 
 
 3) судьялар ва суд ходимларини тайёрлаш ва қайта тайёрлаш. Бу 
чора-тадбирлар судларнинг ташкилий-бошқарув фаолияти билан бевосита 
боғлиқ. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
М.С.Шалумов таъкидлаганидек, тор маънода, жиноятчиликка қарши 
кураш фаолиятини ўз ичига олади. Бу фаолиятини аниқлаш учун қонун 
томонидан махсус ваколатли давлат органларининг жиноятчиликни олдини 
олиш ва бостириш, ошкор этиш ва тергов қилиш, ушбу фаолият жараёнини 
ташкил этиш орқали уларни олдини олиш ва аниқ жиноятларнинг сабаблари 
1
Международный журнал прикладных наук и технологий «Integral» №4 2018. 

---

28 
ва шарт-шароитларини бартараф этиш чораларини кўриш керак
1
. 
Н.П.Кобецнинг 
фикрларига 
кўра, 
тўғри 
хатти-ҳарақатлар 
жиноятчиликни олдини олиш бўйича бир ҳаракат деб баҳоланиши, давлат ва 
жамиятнинг асосий фаолияти то жиноятга ўзи сабабчи бўлган сабабларни 
бартараф этиш, натижада уларнинг мазмуни ва кўлами жиҳатидан 
профилактик тадбирлар фаолияти амалга ошириш ва унда иштирок этган 
иштирокчилар сони анча кенг жиноятчиликка қарши кураш фаолияти деб 
баҳоланиши керак.
2
Биринчи Президентимиз И.Каримов ўзининг “Ўзбекистон ХХI аср 
бўсағасида хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт 
кафолатлари” асарида коррупциянинг Ўзбекистоннинг ўз тараққиёти йўлида 
ривожланишига улкан тўсиқ бўлиши мумкинлигини баён қилган эди
3
. 
А.Г.Головкина таъкидлаганидек, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш 
кўп йиллар давомида бўлган ва асосий вазифалардан бири бўлиб қолмоқда. 
Давлат ва умуман жамият олдида турган муҳим масалалардан бири 
ҳисобланади. Жиноятчиликнинг олдини олиш ижтимоий ишнинг алоҳида 
турларидан бири сифатида эътибор қаратилади. Жамоатчиликка мақсадли 
таъсир кўрсатадиган амалиётлар аҳлоқий ва ҳуқуқий деформацияларнинг 
олдини олиш учун қонуний хулқ-атворнинг шаклланиши ва шахсларнинг 
қайта ижтимоийлашуви хулқ-атворда ижтимоий салбий кўринишларга 
профилактика тадбирларни амалга ошириш зарур. Шу билан бирга, ҳуқуқий 
категория сифатида олдини олиш белгиланган ташкилий, ҳуқуқий, 
иқтисодий, ижтимоий мажмуи сифатида, сабабларини аниқлаш ва бартараф 
этиш 
бўйича 
маданий-маърифий 
ва 
бошқа 
чора-тадбирлар 
ва 
ҳуқуқбузарликларни содир этиш шартлари, мойил шахсларни аниқлаш 
ҳуқуқбузарликларни содир этиш ва уларни ахлоқ тузатиш таъсири, 
1
Т.В. Филатова, А.К. Зязина Борьба с коррупцией: опыт зарубежных стран и Возможность его применения в 
россии. 170. ст. 
2
Кобец П.Н. Современное состояние теории предупреждения преступности и ее роль в оптимизации борьбы 
с преступлениями // Российская юстиция. - 2012. - № 1. - С. 19 - 21. 
3
И.А.Каримов “Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт 
кафолатлари”. Т.: “Ўзбекистон”, 1997, Б.84. 

---

29 
ҳуқуқбузарликлар содир этилишига қарши чора тадбирлари амалга 
оширилиши керак.
1
Бизнинг фикримизча, коррупциянинг олдини олиш мақсадида 
ўтказиладиган 
профилактик 
тадбирлардан 
коррупциянинг 
янги 
шаклларининг пайдо бўлиши, уларнинг миқдорий ва сифат ўзгаришларини 
кўришимиз 
мумкин. 
Коррупциянинг 
олдини 
олишдан 
мақсад 
жиноятчиликнинг тарқалиши камайтириш, шахсий ва ўз-ўзидан расмий 
қизиқиш сифатида давлат вазифаларини амалга ошириш жараёнида хизмат 
қилишга қизиқиш шакллантиридан иборат. Бундан ташқари, жиноят ишлари 
бўйича судлар томонидан жиноят ишларини кўриб чиқиш ва жазо тайинлаш 
босқичида, коррупция ҳуқуқбузарликларини содир этиш ҳолатлар кўплаб 
кузатилади. Бу ҳолат коррупциянинг асосий омилларидан бири сифатида 
баҳоланиши лозим. М.С.Шалумов томонидан келтирилган фикрларга 
қўшиламиз, сабаби ҳар қандай коррупцион жиноятларни олдини олиш, 
уларга сабаб бўлувчи ҳолатларни ўрганиш, шарт-шароитларни баҳолаш 
махсус ваколатли давлат органларининг вазифаси ҳисобланади. Агарда, 
коррупциянинг келиб чиқувчи сабаблари билан курашмасдан, кейинги 
оқибатлари билан курашар эканмиз, унинг йўқ қилишнинг имкони бўлмайди.
Р.В.Жубрин профилактик фаолият субъекти тушунчасини очиб 
берувчи илмий адабиётларда жиноятчиликнинг олдини олиш субъектлари 
қаторига доир бир қанча фикрлар мавжудлигини таъкидлайди. Коррупцияни 
олдини олиш бўйича субъектларни чеклаш одатий ҳолдир. Коррупцияни 
олдини олишда қонун чиқарувчи, ижро етувчи ва суд ҳокимиятининг давлат 
органлари соҳасида умумий ёки махсус ваколатга эга бўлган органлар 
орасидаги жиноятларга қарши ҳаракатларни биргаликда амалга оширилади.
2
Россия Федерациясининг суд тизимида коррупциянинг олдини олиш 
бўйича қуйидагиларга асосий тамойиллар асосланаган: 
1
Головкина А.Г. Государственная система профилактики правонарушений в современной России: дис. канд. 
юрид. наук: 12.00.08. – М., 2011. – С. 23. 
2
Жубрин Р.В. Состояние профилактики легализации преступных доходов // Российская юстиция. - 2013. - 
№ 1. - С. 34 - 35. 

---

30 
1) асосий инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликларини тан 
олиш, таъминлаш ва ҳимоя қилиш;
 
 
 
 
 
 
 
2) қонунийлик; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3) суд-ҳуқуқ тизимининг очиқлиги ва ошкоралиги; 
 
 
 
4) коррупция комиссияси учун жавобгарликнинг муқаррарлиги қонун 
бузилишлари; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5) ташкилий, сиёсий, ижтимоий ва бошқа чора-тадбирларни ҳар 
томонлама қўллаш; 
 
6) давлатнинг халқаро ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорлигини ва 
фуқаролик жамияти институтлари ривожлантириш
1
.