Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш

«Тизимли» ёки замонавий менежмент
Т/р
Бошқаришга 
ёндашув 
турлари
Изоҳ
1.
Тизимли 
ёндашув
Тизим – бир-бири билан ўзаро боғланган қисмлардир. 
Ҳар бир қисм яхлит тизимнинг ўзгаришига ўз 
ҳиссасини қўшади. Ташкилот – яхлит очиқ тизимдир. 
Унинг тақдири ташқи ва ички муҳитга боғлиқ. Бу 
ёндашувга кўра, ташкилотни бошқаришда, асосан, 
унинг ички таркибидаги муҳитга (иқтисодий, илмий-
техник, ижтимоий-сиёсий) эътибор берилади.
2.
Вазиятли 
ёндашув
Гарчи тизимли ёндашувда яхлит ташкилот қандай 
қисмлардан ташкил топган, деган саволга жавоб топа 
олсак-да, бу қисмларнинг қайси бири муҳим, қайси 
бири иккинчи ёки учинчи даражали эканлигига 
эътибор қаратилмайди.
Яхлитнинг қайси бир қисми ўта муҳим деган саволга 
вазиятли таҳлил жавоб беради. Бунда ташкилотнинг 
ички таркибидаги ўзгаришлар ташқи муҳит таъсири 
билан боғлаб ўрганилади. Аммо турли даражадаги 
вазият турли даражадаги билимни талаб қилади.
3.
Функционал 
бошқарув
Бошқарувда ташкилий механизмларнинг энг оқилона 
йўлларини ишлаб чиқиш имконини беради. Шу нуқтаи 
назардан бошқариш қуйидаги вазифаларни бажаради:
- режалаштириш;
- ташкил қилиш;
- раҳбарлик қилиш;
- мувофиқлаштириш;
- назорат қилиш ва ҳоказо.
4.
Миқдорий 
ёндашув
Бундай ёндашувга асосан:
- менежментнинг муомала тамойилига;
- қарор қабул қилиш назарияси тамойилига;
- математик ёки илмий менежмент кабиларга эътибор 
қаратилади. Энди бошқариш жараёнида нафақат 
математика, статистика, кибернетика, муҳандислик 
фанлари, шунингдек, социология, руҳшунослик, 
тизимлар назарияси каби фанлар ҳам кенг қўлланила 
бошланди.
Амир Темур зукко, тажрибали ва сиёсатдон давлат арбо-
би эди. У ўзи тузмоқчи бўлган давлатнинг марказий девони 
ва маҳаллий ҳокимиятнинг қандай, қайси ижтимоий тои-

---

155
фаларга таяниши, мансабдор шахслар, уларнинг сифатла-
ри, бурч ва вазифаларини олдиндан белгилаб берган. 
Давлатни идора қилишда вазирлар, амирлар ва вило-
ятларда ўтирган ноибларнинг роли бениҳоя катта бўлган. 
Шунинг учун ҳам Амир Темур уларни танлаш ва ва-
зифаларга тайинлашга алоҳида аҳамият берган. Улар 
Соҳибқироннинг фикрича, садоқатли, ахлоқий пок, адолат-
пеша, тинчликсевар ва ташаббускор одамлар бўлиши ке-
рак.
«Тузуклар» муаллифининг фикрича, масалан, вазирлар 
тўрт сифатга эга бўлиши шарт:
1. Асиллиқ, тоза насллик ва улуғворлик.
2. Ақлу фаросат.
3. Сипоҳ билан раият аҳволидан бохабарлик ва уларга 
ғамхўрлик кўрсатиш, улар билан яхши муомалада бўлиш.
4. Сабру бардош, мулойимлик.
«Тузуклар»да келтирилган маълумотларга кўра, Амир 
Темур ўз давлатини, бир учи Чин-Мочин ва иккинчи учи 
Шом ҳудудида бўлган улкан мамлакатни бор-йўғи етти на-
фар вазир ёрдамида бошқарган. Булар қуйидагилар: