Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги

7. Мавжуд касб ва иш турлари бўйича меҳнатни муҳофаза қилиш йўриқномаларини ишлаб чиқиш, ҳисобини юритиш ва қўллаш
Корхоналарда мавжуд касб ва иш турлари бўйича меҳнатни муҳофаза қилиш йўриқномалари “Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисида”ги низомга асосан ишлаб чиқилади, ҳисоби юритилади ва қўлланилади.
Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқнома ходимлар учун меъёрий ҳужжат бўлиб, ишлаб чиқариш биноларида, корхона ҳудудида ҳамда ишлар ва хизмат мажбуриятлари бажариладиган бошқа жойларда ходимлар учун хавфсизлик талабларини белгилайди.
Йўриқномалари намунавий йўриқномаларга (тармоқ) ва корхонада ишловчи ходимлар учун йўриқномаларга бўлинади.
Йўриқномалар муайян касблар (электр пайвандчилар, дурадгор, дастгоҳчилар, чилангарлар, электрсозловчилар, фаррошлар, ғишт терувчилар ва бошқалар) ҳамда муайян иш турлари учун (баландликдаги ишлар, ўрнатиш, созлаш, таъмирлаш ишлари, синовлар ўтказиш ва бошқалар) ишлаб чиқилиши мумкин.
Йўриқномаларга фақат ходимлар ўзи бажарадиган ишлар ва меҳнат хавфсизлигига тегишли бўлган талаблар киритилиши лозим.
Намунавий йўриқномалар Ўзбекистон Республикасининг меҳнат, меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, меҳнат хавфсизлиги стандартлари, тармоқлараро, тармоқ меъёрлари, қоидалари ҳамда меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича бошқа норматив, норматив-техник ва ташкилий-услубий ҳужжатларига мос ҳолда ишлаб чиқилади. Уларда айрим корхоналарнинг маълум бир шароитлари ҳисобга олинмайди.
Ходимлар учун йўриқномалар амунавий йўриқномалар, ушбу корхонада ишлатиладиган асбоб-ускуналарни ишлаб чиқарувчиларнинг фойдаланиш ва таъмирлаш ҳужжатларида кўрсатилган хавфсизлик талаблари, шунингдек муайян ишлаб чиқариш шароитларини ҳисобга олган ҳолда корхоналарнинг технологик ҳужжатлари асосида ишлаб чиқилади.
Намунавий йўриқномалар бўлмаганда ходимлар учун йўриқномалар юқорида кўрсатилган ҳужжатлар асосида мазкур корхонанинг ўзига хос шароитларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилади.
Йўриқномаларда юқорида кўрсатилган ҳужжатларнинг талабига зид бўлган қоидалар бўлмаслиги лозим.
Ходимлар учун меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ўрганиш корхона раҳбари (иш берувчи) томонидан таъминланади.
Ходимлар учун йўриқнома талаблари мажбурийдир. Мазкур талабларни бажармаслик ишлаб чиқариш интизомининг бузилиши деб ҳисобланади.
Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўриқномаларни ходимлар томонидан ўрганишини корхона раҳбари (иш берувчи) таъминлайди.
Ходимлар томонидан йўриқномаларнинг бажарилиши устидан доимий назорат иш берувчига, корхонанинг таркибий бўлинмалари, цех, бўлим, участка раҳбарларига, усталар, меҳнатни муҳофаза қилиш хизматига ва бригадирларга юклатилади.
Касблар ва ишларнинг айрим турлари бўйича ходимлар учун йўриқномалар бош технолог, бош механик, бош энергетик, меҳнат ҳақи ва меҳнатни ташкил қилиш хизмати ҳамда бошқа бўлинмалар бошлиқлари иштирокида меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати (меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати бўлмаган тақдирда, меҳнатни муҳофаза қилиш хизматининг вазифалари юклатилган рахбар ходим) томонидан тузилган рўйхатга мувофиқ ишлаб чиқилади.
Корхонада рўйхат хизматчиларнинг асосий лавозимлари ва ишчилар касблари классификатори, ишлар ва ишчи касбларнинг ягона тариф-малака таснифига мувофиқ тасдиқланган штатлар жадвалига асосан ишлаб чиқилади.
Рўйхат бош муҳандис (ишлаб чиқариш бўйича директор ўринбосари) томонидан тасдиқланади ва корхонанинг барча тузулмавий бўлинмаларига (хизматларига) юборилади.
Ходимлар учун янги йўриқномалар корхона раҳбарининг буйруғи ва фармойишига мувофиқ ишлаб чиқилади.
Йўриқномалар ходимлар учун цех, участкалар, бўлимлар, лабораториялар ва корхонанинг бошқа тегишли бўлинмалари бошлиқлари томонидан ишлаб чиқилади.
Барча ходимларни йўриқномалар билан таъминлаш бўйича бўлинма раҳбарлари жавобгардир.
Корхонада ходимлари учун йўриқномаларни ишлаб чиқилишига раҳбарлик бош муҳандис (ишлаб чиқариш бўйича директор ўринбосари) ёки унинг ўринбосарига юклатилади.
Меҳнатн муҳофаза қилиш соҳасида замонавий талабларга мос бўлишини таъминлаш учун йўриқномалар вақти-вақти билан текширилиши керак. Бунда йўриқномаларни қайта кўриб чиқилиши ва уларга ўзгартиришлар киритилиши зарурлиги аниқланади.
Ходимлар учун йўриқномаларни текшириш ва қайта кўриб чиқиш ишлаб чиқувчи бўлинма томонидан амалга оширилади.
Йўриқномаларни ўз вақтида текширилиши ва қайта кўриб чиқилиши учун ушбу корхоналар ва ишлаб чиқувчи бўлинмалар раҳбарлари жавобгардир.
Ходимлар учун йўриқномаларни текшириш ишлари меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича тармоқлараро ва тармоқ норматив ва норматив-техник ҳужжатларда белгиланган муддатларда, аммо 5 йилда камида бир маротаба, хавфлилиги юқори бўлган касбларда ёки ишларни бажараётган ходимлар учун йўриқномалар 3 йилда камида бир маротаба амалга оширилиши лозим.
Тасдиқланган йўриқномалар корхонанинг меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати томонидан 1-иловага мувофиқ йўриқномаларни рўйхатга олиш журналида, низом ва юқори турувчи ташкилот томонидан белгиланган тартибга мувофиқ қайд этилади.
Йўриқномалар билан ходимлар, манфаатдор бўлинмалар (хизматлар) бошлиқлари ва касаба уюшмалари ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органлари ва меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича вакил этилган шахс таъминланиши лозим.
Ходимлар учун йўриқномаларни корхонанинг бўлинма (хизматлар) раҳбарларига меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати томонидан йўриқномаларни тарқатиш журналига 2-иловага мувофиқ қайд этилгандан кейин тарқатилади;
1-илова