Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси

 

Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
 
______________________________________________________________________ 
Sintetik hisob registri - Bosh kitob va boshqa registrlar asosida balans va hisobot 
boshqa shakllari tuziladi. 
Bosh kitobda xar bir schyot bo‘yicha varaq ajratilib, unda schyotga taalluqli 
boshlang‘ich qoldiq, debet oborotlari xar bir mos ravishdagi kreditlanuvchi schyotlar 
bilan birga, hamda kredit oborot umumiy summasi, oy ohiriga qoldiq summasi 
ko‘rsatiladi. 
Bosh kitobda aks ettiriladigan schyotlar bo‘yicha ma'lumotlar tegishli jurnal-
order, yordamchi vedomostlardan olinadi. 
Demak, jurnal-order ma'lumotlari naqadar to‘g‘ri va aniqligi hisobot tuzish 
uchun asos hisoblanuvchi. Bosh kitob ma'lumotlarini ham to‘g‘riligini ta'minlaydi. 
Jurnal-orderlar xo‘jalik jarayonlarini sintetik hisobini yuritishga mo‘ljallangan 
bo‘lib, bir schyot kreditda va boshqa schyotlar debetlanishi sifatida shaxmat yozuvidan 
foydalangan holda yuritiladi. Ba'zi schyotlar, masalan, «Kassa», «hisoblashish» 
schyotlarini kredit oborotlarini hisobini yuritishga mo‘ljallangan jurnal-orderlardan 
tashqari, shu schyotlarning debet oborotlarini hisobga olib boruvchi yordamchi 
vedomostlar ham yuritiladi. Savdo korxonalarida tovarlar hisobini yuritishga 
mo‘ljallangan «Tovarlar» schyoti bo‘yicha ham xuddi shunday, kredit oboroti hisobi 
uchun jurnal-order, debet oboroti hisobi uchun yordamchi vedomostlardan 
foydalaniladi. 
schyotlar debet oboroti uchun mo‘ljallangan yordamchi vedomostlardagi 
yozuvlar ham kreditlanuvchi schyotlar bilan aks ettiriladi, ya'ni shaxmat yozuvi usulida 
yoziladi. 
Shaxmat yozuvi usulini xususiyati shundaki, yozuv bir marta aks ettiriladi. 
Ba'zi schyotlar ular iqtisodiy mazmuni jihatidan bir-biriga o‘xshash bo‘lganligi 
sababli, ular hisobi uchun bitta jurnal-order mo‘ljallangan. 
Masalan, «Asosiy vositalar», «Asosiy vositalar eskirishi», schyotlari iqtisodiy 
mazmuni jihatidan bir-biriga o‘xshash bo‘lganligi sababli 13-jurnal-orderdan 
foydalanilgan holda hisob yuritiladi. 
Bosh daftarga esa, xar bir schyot bo‘yicha ajratilgan varaqlarga tegishli 
ma'lumotlar umumiy yuritilgan jurnal-orderdan olib yoziladi. Buxgalteriya hisobining 
jurnal-order shaklida qo‘llaniladigan Bosh daftarning xususiyati shundaki, unda schyot 
ma'lumotlarini bir oyligi emas, balki, bir yil davomida yozib boriladi. 
Bosh kitob jurnal-order ma'lumotlarini umumlashtirish, hisobot shakllarini 
tuzish uchun xar bir schyotlar bo‘yicha yozuvlarni to‘g‘riligini tekshirish uchun 
mo‘ljallangan. 
Bosh daftar schyoti quyidagicha ko‘rinishga ega bo‘ladi.