Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги республика таълим маркази

солой-солой

Ўйинда қатнашадиган бо- лалар доира шаклида кўлини орқасига қилиб ўтирадилар. Улардан бири қўлига рўмол- ча олиб: «Солой, солой, ким- га солой, сочи узун қизга со- лой!» деб атрофида айланади ва ўтирганлардан бирининг орқасига ташлаб кетади (27- расм). Орқасига рўмолча тушганини билмай қолган бола давра ўртасига тушиб


27-расм

ўйнаб беради. Агар билиб
қолса, рўмол ташлаган боланинг орқасидан қува- ди. Қочган бола қувганнинг ўз жойига келиб ўти- ришига улгурмасдан етиб олиб рўмол билан уриши
керак.
Айлана ўртасини кесиб ўтиш мумкин эмас.
ШЎХ КОПТОКЧАМ
Болалар хонанинг ёки майдончанинг бир томо- нига қўйилган стулларда ўтиришади. Тарбиячи улардан сал нарироқда туради, коптокни қўл би- лан уриб, унинг қандай енгил ва баланд учишини кўрсатиб беради. Шу пайтда у Зафар Диёрнинг қуйидаги қўшиғини айтади:
Тўпим тўп-тўп этасан, Урсам учиб кетасан. Ҳаккаланиб нарига - Дўстларимга етасан.
Кейин 2-3 та болани чақириб, коптокни ушлаб турган ҳолда ирғишлаб сакрашни таклиф қилади. Тарбиячи бояги қўшиқни айтиб. копток билан яна машқни такрорлайди. Қўшиқни айтиб бўлгач, бо- лаларга қараб, «Ҳозир сизларга етиб оламан!» дей- ди. Болалар сакрашдан тўхтаб, туриб олмоқчига ўхшаб ҳаракат қилаётган тарбиячидан нарироққа қочиб кетадилар.
Ўйинни такрорлаш пайтида тарбиячи кўпроқ болаларни чақиради. Ўйинни якунлар экан, тар- биячи ҳамма болаларга баравардан коптокка ўхшаб сакрашни таклиф қилади. Бунда тарбиячи кўшиқ- ни болаларнинг сакраш суръатига қараб тез айта- ди (бу суръат анча тездир). Агар болалар коптокка ўхшаб сакрашни билмасалар, уларга бунинг қан- дай бўлишини кўрсатиб бериши зарур.
ОҚ ҚУЁНИМ АЛОМАТ
Болалар хонанинг ёки майдончанинг бир томо- нига қўйилган стулларда ёки скамейкаларда ўти- радилар. Тарбиячи уларга: «Ҳозир ҳаммангиз қуён бўласизлар», дейди ваўтлоққа югуриб чиқишни так- лиф қилади. Болалар хонанинг ўртасига чиқади- лар ва тарбиячининг ёнида давра қуриб туради- лар. Кейин чўққайиб ўтирадилар. Тарбиячи шун- дай шеър ўқийди:
Оқ цуёним аломат,
Отини гфйдим Саломат. Шалпангцулоқ қуёним,
Жуда-жуда аломат.
Болалар қўлларини бошларига. кўтариб, қуённинг қулоғигаўхшатиб, бармоқларини қимирлатадилар. Тарбиячи шеър ўқишда давом этади:
Қуёним кроииб Оёк~—ўлин иситсин, Тап-тап-тап-тап,
Тап-тап-тап Оёк, қўлин иситсин..
Болалар «тап-тап» сўзини эшитишлари билан чапак чала бошлайдилар ва шеър тугагунча чапак чалиб турадилар.
Тарбиячи яна шеър ўқийди:
Бир жойда туравериб,
Қуён титрар совуц еб.
Энди сакраб ўйнасин,
Сакраб-сакраб қувнасин.
Болалар «сакраб-сакраб» сўзини эшитишлари билан икки оёқлаб ирғишлаб сакрай бошлайдилар. Сакрашни шеър тамом бўлгунча давом эттиради- лар. Тарбиячи:
Кимдандир чўчиб кетди Қуёнжон қочиб кетди, -
дейди ва айиқ полвонни кўрсатади, болалар қочиб бориб, ўз жойларига туриб оладилар.
Ўйинни болалар билан истаганча ўтказиш мум- кин. Ўйин бошланишидан олдин албатта қуёнлар яширинадиган жойни тайёрлаб қўйиш керак. Ўйин бошида шеърга биноан машқни ҳамма болалар баравар бажарадилар. Ўйин кўп марта такрорлан- гандак кейин биронта болани қуённа қилиб та - йинлаш ва уни доира ўртасига турғизиб қўйиш мумкин. Шеър тамом бўлгандан сўнг болалар ор- қасидак тез югурмаслик, уларга ўз жойларинн то- пиб олишларк учун имкон бериш керак. Кичкин- тойлардан, албатта, ўзининг жойини топиб олиш талаб қилинмайди, уларнинг ҳар бири бўш жойни топиб ўтириши мумкин. Ўйин мунтазам ўтказилиб турилганда улар ўз жойларини яхши эслаб қолади- лар. Болаларнинг бу топқирлигини қўллаб-қувват- лаб, рағбатлантириб туриш мақсадга мувофиқдир.