Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация институти

---

1
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ҚИШЛОҚ ВА СУВ ХЎЖАЛИГИ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ИРРИГАЦИЯ ВА МЕЛИОРАЦИЯ ИНСТИТУТИ
“Сув хўжалигини бошқариш ва унинг
иқтисодиёти” факультети
“Сув хўжалиги иқтисоди” кафедраси
Ҳимояга рухсат этилсин
Кафедра мудири
_________________
С.Умаров
«_____»___________2013 йил
Бакалавр даражасини олиш учун
БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ
Мавзу: Лизинг муносабатлари самарадорлигини ошириш йўллари
(“Ўзқишлоқхўжаликм ашлизинг” компанияси Андижон вилояти филиали
материаллари асосида)
Бажарувчи:
4-курс
2-гуруҳ талабаси
Ҳ.Аъзамов
Битирув иши раҳбари:
катта ўқитувчи
С.С.Исмайлова
Тошкент – 2013

---

2
“Сув хўжалигини бошқариш ва унинг иқтисодиёти” факультети
“Сув хўжалиги иқтисоди” кафедраси
Иқтисодиёт (сув хўжалигида) мутахассислиги
«Тасдиқлайман»
«Сув хўжалиги иқтисоди»
кафедраси мудири
_________________
С.Умаров
«_____»___________2013 йил
БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИНИ (БМИ) БАЖАРИШ УЧУН
ТОПШИРИҚ
Ҳ.Аъзамов
БМИ мавзуси:
Лизинг муносабатларининг самарадорлигини ошириш
йўллари (“Ўзқишлоқхўжаликм ашлизинг” компанияси Андижон вилояти
филиали материаллари асосида)
Институт ректорининг _____-сонли буйруғи билан «__»_____20 1_ йилдаги
тасдиқланган.
2. Тайёрланган БМИни топшириш муддати.
2 июнь 2013 йил.
3. БМИ учун берилган маълумотлар. Мавзуга тегишли адабиётлар,
Президент фармонлари ва қарорлари, статистик маълумотлар, қишлоқ ва
сув хўжалигини бошқариш органлари ҳисоботлари, шунингдек хўжалик ва
ташкилотлардан олинган ҳисоб ва иқтисодий маълумотлар, ҳамда уларнинг
хўжалик фаолиятининг таҳлилий маълумотлари берилди.
4. Ҳисоблаш-тушунтириш матнининг мазмуни. Ишда иқтисодий таҳлил,
статистик, монографик ва ҳисоб-конструктив усулларидан фойдаланилади.
5. Кўргазмали чизма материалларнинг номлари (чизма номлари аниқ
кўрсатилсин). Лизинг тизими орқали хизматлар кўрсатиш турларнинг
таснифи.
6. БМИ қисмлари бўйича маслаҳат берувчилар
Қисм номлари
Маслаҳатчининг
исми-шарифи
Топшириқ бер илди,
сана ва имзо
Топшириқни олди
сана ва имзо
Асосий қисм
С.С.Исмайлова
декабрь 2012 йил
декабр 2012йил
Ҳаёт
фаолияти
хавфсизлиги
1 апрель 2012 йил
1 апрель 2012 йил
7. Топшириқнинг берилган вақти:
«
» январь 2013 йил.
Раҳбар _________________
Топшириқ олди______________
(имзо)
(талаба имзоси)

---

3
ТАҚВИМИЙ РЕЖА
№
Топшириқнинг номи
Берилган вақти
Изоҳ
1.
БМИ 
структурасини 
тузиш 
ва
маълумотлар йиғиш
Январь
2.
Кириш
Январь
3.
Объектнинг табиий-иқтисодий шарт-
шароитлари
Февраль
4.
Асосий қисм бўлимларини тайёрлаш
5.
1-бўлим
Февраль
6.
2- бўлим
Март
7.
3- бўлим
Март
8.
4- бўлим
Апрель
9.
Ҳуқуқий қисми
Апрель
10. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги
Апрель
11. Хулоса ва таклифлар
Май
12. Фойдаланилган адабиётлар
рўйхатини тузиш
Май
13. Мавзу бўйича интернет
маълумотлари
Май
14. БМИни расмийлаштириш
Май
Топшириқни олдим
Талаба _______________Ҳ.Аъзамов
Топшириқни бердим
Раҳбар
________
С.С.Исмайлова

---

4
Мундарижа
Кириш ……………………………………………………..………………5
“Ўзқишлоқхўжаликмашлизинг”
компанияси
Андижон 
вилояти
филиалининг ташкилий-иқтисодий таснифи ……………............................…..7
Асосий қисм:
1. Аграр тармоқда лизинг муносабатлари моҳияти, турлари, объекти ва
субъекти ……………………….………………………………………………..12
2. Лизинг тизими орқали хизматлар кўрсатиш турларини таснифлаш……..15
3. Аграр тармоқда лизинг муносабатларини ривожлантириш ва лизингдан
фойдаланишнинг ҳозирги аҳволи таҳлили ……….....…………………..……20
4. Агросаноат мажмуида лизинг муносабатлари самарадорлигини ошириш
йўллари.............................. ……………………………….………….…………30
Ҳуқуқий қисм……………………………… …………………………......50
Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги қисми……………………………………..57
Хулоса ва таклифлар……………………………………………………. 62
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати……………………………………65
Мавзу бўйича интернет маълумотлари……………………………..…..68

---

5
КИРИШ
Мавзунинг долзарблиги.
Ўзбекистонда амалга оширилган иқтисодий
ислоҳотлар кейинги йилларда қишлоқ хўжалигида барқарор ўсишни
таъминлади. Президентимиз ўз нутқларида “2012 йилда Ўзбекистонда
деярли барча қишлоқ хўжалиги экинлари – ғалла, пахта, сабзавот, полиз
экинлари ва узумдан юқори ҳосил олинди. Мамлакатимиз деҳқонлари мўл
ҳосил етиштиришди – 3 миллион 460 минг тоннадан ортиқ пахта, 7 миллион
500 минг тонна ғалла, 2 миллион тоннадан зиёд картошка ва 9 миллион
тоннадан ортиқ сабзавот ҳамда полиз маҳсулотлари йиғиб -териб олинди”
1
–
деб қишлоқ хўжалигида қилинган ишларнинг самарадорлигини бевосита
фидокорона 
меҳнат, 
барча 
ресурс 
ва 
имкониятларни 
сафарбар
этилганлигининг 
натижаси 
эканлигини 
таъкидладилар.
Қилинаётган
ишларнинг натижаси
қишлоқ
хўжалигини модернизация
қилишнинг
самараси билан боғлиқдир. Қишлоқ хўжалигини модернизация қилишнинг
асосий танч манбаи бу лизинг муносабатларидир. Бозор иқтисодиёти
шароитида лизинг тизими мустаҳкам ўрин эгаллайди. Лизинг тизими
жаҳоннинг кўплаб мамлакатларида кенг тарқалган ва иқтисодиётнинг
янгидан-янги тармоқларини ўзига қамраб олмоқда.
Ривожланган бозор иқтисодиёти шароитида лизинг тизими мустаҳкам
ўрин эгаллайди. Лизинг тизими жаҳоннинг кўплаб мамлакатларида кенг
тарқалган ва иқтисодиётнинг янгидан -янги тармоқларини ўзига қамраб
олмоқда.
Амалиёт кўрсатишича, фермер хўжаликларининг ишлаб чиқариш
ҳажми ва молиявий аҳволи замонавий қишлоқ хўжалиги техникаларини
сотиб олишга имкон бермайди. Бундай шароитда лизинг тизимидан
фойдаланиш зарурияти янада долзарблик касб этади. Жаҳон амалиёти
тажрибаси кўрсатишича, лизинг ёрдамида бир вақтнинг ўзида катта маблағ
сарфламасдан туриб асосий ишлаб чиқариш воситаларини тезда янгилаш,
1
И.Каримов “Бош мақсадимиз – кенг кўламли ислоҳотлар ва модернизация йўлини қатъият билан
давом эттириш” – Т.: “Ўзбекистон”, 2013 йил. 12 бет.

---

6
ишлаб чиқаришга замонавий технологияларни жорий этиш ва ишлаб
чиқарилаётган маҳсулот ҳажмини кўпайтириш ва сифатини ошириш
мумкин.
Республика бўйича 25 мингга яқин хўжалик юритувчи субъектлар
лизинг субъектлари сифатида лизинг жараёнида иштирок этмоқда. Бу лизинг
тизимининг 
мамлакатимиз 
иқтисодий
ҳаётида 
кенг
қулоч 
ёйиб
бораётганлигидан далолат бермоқда. Айни пайтда иқтисодиётнинг тур ли
тармоқларида лизинг муносабатлари ривожланиши турлича даражада ва
интенсивликда давом этмоқда.
Маълумки, республикамизда
қишлоқ
хўжалигининг пахтачилик,
ғаллачилик, 
шоличилик, 
боғдорчилик, 
сабзавотчилик, 
полизчилик,
ўрмончилик, узумчилик, уруғчилик, ч орвачилик, паррандачилик ва
асаларичилик каби ўзига хос тармоқлари ривож топган. Ушбу йўналишларда
хўжаликларга ҳар хил турдаги технологик ускуна ва қишлоқ хўжалиги
техникалари 
зарур 
бўлади. 
Фақатгина 
пахтачилик 
соҳаси 
билан
шуғулланаётган фермер хўжалиги учун 50 тадан зиёд турдаги қишлоқ
хўжалиги техникаси зарур бўлгани ҳолда ҳозирги вақтда уларга бор -йўғи
38
турдаги
қишлоқ
хўжалиги техникалари лизинг асосида етказиб
берилмоқда.
Фермер хўжаликлари техника воситаларини имтиёзли шартларда
лизинг асосида харид
қилиши учун техника бошланғич нархининг
15 фоизини тўлаб, қолган 85 фоизини 10 йил муддат ичида тўлаш
имкониятига эга бўлди. Бунда лизингдан фойдалангани учун йиллик фоиз
тўловлари Марказий банк қайта молиялаш ставкасининг 50 фоизидан
ошмайдиган қилиб белгиланган.
Тадқиқот мақсади – иқтисодиётни эркинлаштиришда аграр соҳада
лизинг муносабатларини ривожлантириш
самарадорлигини ошириш,
қишлоқ хўжалигини техника билан таъминлашда лизингнинг аҳамиятини
янада оширишга қаратилган илмий таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.

---

7