Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазрлиги тошкент давлат аграр университети

15-расм. Плуг корпуси ва ғилдирагига таъсир этувчи кучлар схемаси.
а) - плуг корпусига тасир қилувчи кучлар схемаси;
б) - таянч ғилдирагига таъсир қилувчи кучлар схемааси;



16-расм. Бўйлама - тик текисликда плуг қаршилик кучларининг тенг
таъсир этувчисини аниқлаш.
Корпус тирак тахтасининг шудгор деворига нисбатан ишқаланиш кучи, корпуснинг тортишга каршилик кучининг ён ташкил этувчиси ва ишқаланиш коэффициентга боғлиқ. Ишқаланиш коэффициентни тахрибан f = 0,5 қабул қилиб, уни қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.
,
Плуг корпусларига узунлиги бир хил бўлган трак техталар ўрнатилган деб ҳисоблаб, барча трак тахталаргнинг ишқаланиш кучини = n аниқлаймиз ва уни ўртада жойлашган корпуснинг трак тахтаси баландлигининг ўртасига таъсир этади деб фараз қиламиз.
Ғилдирак тўғинига таъсир кўрсатадиган тупроқнинг реакция кучи Q ни, унинг ўқидан ўтади ва плугнинг ҳаракатланиш йўналишига нисбатан қарама-қарши тамонга ν = 9 … 12⁰ га оғади деб қабул қиламиз (15б-расм).
Плуг зич тупроққа ишлатилганида ν нинг кичик қиймати, юмшоқ тупроқда ишлатилганда эса катта қийматии қабул қилинади. Q нинг миқдори номаълум бўлиб, унинг қиймати кучлар кўпбурчагини қурилганидан кейин аниқланади (16 - расм).
Плугнинг оғирлик кучи G_пл ни, унинг оғирлик марказига таъсир қилади деб фараз қилинади. Плугнинг оғирлик маркази ўртада жойлашган плуг лемехи тумшуғидан ўтказилган вертикал чизиқда ва рама баландлиги ( )нинг 2/3 қисмда, яъни лемехлар жойлашган текисликдан баландликда жойлашади деб қабул қилинади.
Келтирилган кучлар плугнинг бўйлама-вертикал текисликда чизилган проекцияси схемасига қўйилади.
Кучлар кўпбурчаги алоҳида жойга чизилади. Бунда қутб танланиб, қабул қилинган масштабда плугнинг оғирлик кучи нинг вектори, унинг охиридан эса бўйлама-вертикал текисликда плуг корпуслари ишчи сиртларига таъсир қиладиган тупроқнинг реакцич кучи Σ нинг вектор катталиги қўйилади. нинг векторининг боши билан Σ нинг векторнинг оғирини бирлаштириб, ушбу кучларнинг тенг таъсир этувчиси нинг миқдори ва йўналиши топилади.
Плуг схемасида G_пл ва кучларнинг йўналишларини давом эттириб, уларнинг кесишган нуқтаси 10 белгиланади. 10-нуқта кучининг таъсир этиш нуқтаси бўлиб, ушбу нуқтадан кучга параллел чизиғи ўтказилади, унинг кучи йўналиши билан кесишган нуқтаси 11 топилади. Кучлар кўпбурчагидаги кучи векторининг охирига кучнинг вектори ва миқдори параллел кўчирилади, уни қутб билан туташтириб, ( ва нинг тенг таъсир этувчиси) кучнинг йўналиши ва миқдори аниқланади. Сўнгра, схемадаги 11-нуқтадан кучига параллел чизиқ ўтказилиб, унинг Q кучи таъсир чизиғи билан кесишган нуқтаси 12 топилади. 12 нуқта - бу плугга таъсир қиладиган барча кучлар: G_пл , , Q кукчларининг тенг таъсир этувчис ининг қўйилиш нуқтасидир. Бу куч 12 нуқта ва плугнинг оний айланиш маркази дан ўтган тракторнинг тортиш кучи билан мувозанатлашади. 12 нуқта ва плугнинг оний айланиш маркази ни тўғри чизиқ билан бирлаштириб, плугга таъсир этадиган кучларнинг тенг таъсир этувчиси ва тракторнинг тортиш кучи нинг таъсир этиш чизиғи топидади.
Бўйлама - тик текисликда плуг қаршилик кучларининг тенг таъсир этувчиси ва тракторнинг тортиш кучи миқдорини аниқлаш учун, кучлар кўпбурчагидаги кучининг охиридан Q кучнинг таъсир этиш чизиғига параллел чизиқ ўтказилади. Қутб дан схемадаги - 12 чизиғига параллел чизиқ ўтказиб, Q кучнинг таъсир этиш чизиғи билан кесишган нуқтаси аниқланади. Чизиқларнинг кесишган бўлаклари қабул қилинган масштабда, Q – ғилдиракка таъсир қиладиган тупроқнинг реакция кучи ва плугнинг тортишга қаршилига ёки тракторнинг плугни тортиш куч ининг қийматини беради. кучининг плуг онй айланиш маркази дан ўтиши, плугнинг бўйлама - вертикал текисликда равон ҳаракатланиши шарти бажарилганлигини кўрсатади.
Агар, тракторнинг осиш механизми бўғинларига таъсир қиладиган кучларни аниқлаш керак бўлса = кучларни 1-2 ва 4-3 бўғинлар йўналишлари бўйлаб ажратш йўли билан аниқланади.